5-mavzu. Strukturaviy va funksional genomika Reja

Genlar va ularning funksiyalarini aniqlash usullari. Eukariotlar genomining xususiyatlari:

• 
  “Ortiqchalik”;
  
• 
  Kompaktlik;
  
• 
  Genlarning ekzon-intron tuzilmasi;
  
• 
  Genlar faolligi boshqarilishining murakkab mexanizmlari;
  
• 
  Epigenetik o’zgarishlarning mavjudligi.
  

Eukariotlar genomining ortiqcha ob’yektlari mavjudligining sabablari:

• 
  Intronlar hisobiga genlarning katta o’lchamga ega bo’lishi;
  
• 
  Takrorlanuvchi ketma-ketliklarning mavjudligi (genlar ham, kodlamaydigan uchastkalar ham takrorlanadi);
  
• 
  Ko’p miqdordagi kodlamaydigan ketma-ketliklarga ega bo’lish.
  

Ortiqcha DNK ning kamchiliklari:

• 
  DNK sintezi vaqtini oshiradi;
  
• 
  Replikatsiya jarayonini qiyinlashtiradi;
  
• 
  YUqori energiya intensivligi – DNK zanjiriga 1 ta nukleotid qo’shilishi ~ 60 molekula ATF sarflanishini talab qiladi.
  

Noma’lum oqibatlari:

• 
  DNK miqdoridan kelib chiqib yadro hajmiga bog’liq holda hujayra hajmini kattalashtiradi.
  

Ortiqcha DNK ning afzalliklari:
Organizmlar evolyutsion darajasini yanada oshirishga imkon beruvchi murakkab regulyator apparat yaratish mumkin bo’ladi.
Eukariotlar genomining strukturaviy elementlari. Genomdagi takrorlar soni bo’yicha klassifikatsiyalash:

1. 
   Tez-tez takrorlanuvchi ketma-ketliklar (tez takrorlar):
   

• 
  Gaploid genomda uchrash chastotasi 10⁵ dan ortiq;
  
• 
  Tez takrorlarga satellit DNK lar mansubdir;
  
• 
  Nusxalari soni o’zgarib turuvchi VNTR (variable number of tandem repeats) hamda mini va mikrosatellitlar tandem takrorlar deb ataladi.
  

2. 
   O’rtacha takrorlanuvchi ketma-ketliklar (medium reiterated frequency repeats – MERs):
   

• 
  Gaploid genomda uchrash chastotasi 10 dan ko’p, 10⁵ dan kam.
  

O’rtacha takrorlarga transkripsiyalanuvchi va translyatsiyalanuvchi genlar (ribosoma oqsillari genlari, giston genlari, membrana genlari, sitoskelet genlari, immunoglobulin genlari); regulyator uchastkalar (transkripsiyalanuvchi, lekin translyatsiyalanmaydigan genlar: rRNK, iRNK, tRNK genlari), enxanserlar, promotor va terminatorlar.

3.