5-mavzu. Markaziy osiyo xalqlari dinlari

Qoratepa. Qoratepa nomi bilan mashhur bo‘lgan tepalik buddizmning eng katta ruhoniylar markazi hisoblangan va u kushan davridagi Termizning tashqi devori himoyasi ostida shahar tashqarisida joylashgan.

Doimiy tadqiqot ekspeditsiyasi 1961 yilda moskvalik arxeolog B.Ya.Staviskiy rahbarligi ostida boshlangan. Qoratepa binolarining uch qavati qumliklardan topilgan. Asosiy majmuaning uch qismi g‘arbdan sharqqa qarab deyarli to‘g‘ri tortilgan. Stupa maxsus hovliga o‘rnatilgan. Qora-tepaning g‘orlik binolari kare⁵ shaklida bo‘lib, juda oqilona tarzda, issiq iqlimni hisobga olgan holda joylashtirilgan. Bunday binolar yozda salqin, qishda esa yopiq eshiklar ortida iliq bo‘lgan. G’ordan chiqish yo‘llari janub tomonga yo‘nalgan bo‘lib, ularni janubi-sharqdan esadigan afg‘on shamolidan saqlagan. G’or devorlari oqlanib, gul-naqshlar solib bezatilgan.

Buddizm tarqalgan davrda qadimiy e’tiqodlar ta’sirining barqarorligi haqida qo‘sh alanga qurshovida o‘tirgan Budda tasviri guvohlik beradi. Uning yonida IV-V asrlarga tegishli bo‘lgan va tirnab yozilgan baktriya yozuvida «buddamazda» so‘zi ifodalangan.