5-mavzu. Iqtisodiyotni davlat tomonidan tartibga solishning budjet-soliq vositalari

0 ‘zbekiston Respublikasining 2012-yil 29 dekabrdagj
0 ‘RQ-345-sonli qonuni bilan Soliq kodeksiga kiritilgan
o‘zgartirish va qo‘shimchalar: Mazkur qonun bilan ham bir
qator qonun hujjatlariga, shu jumladan Soliq kodeksining 11
ta moddasiga o‘zgartirish va qo‘shimchalar kiritildi. Ushbu
o‘zgartirish va qo‘shimchalar 2012-yilda yangi tahrirda qabul
qilingan «Tadbirkorlik faoliyati erkinligining kafolatlari
to‘g‘risida»gi qonun, «Oilaviy tadbirkorlik to‘g‘risida»gi qonun, shuningdek, ishbilarmonlik muhitini tubdan yaxshilash
borasida Prezidentimizning Farmonlari asosida tadbirkorlar
uchun yaratilgan imtiyoz va qulayliklarni Soliq kodeksi
me’yorlariga muvofiqlashtirish maqsadida kiritildi.
Yuqoridagi fikrlar asosida aytish mumkinki, soliq tizimini
yanada takomillashtirish faqatgina uning samaradorligini
oshirish uchun xizmat qiladi.
Asosiy tushuncba va atamalar
Budjet, budjet tizimi, davlat budjeti, mahalliy budjet,
soliqlar, soliqlarning vazifalari, soliq yuki, soliq imtiyozi, soliq
organlari, iqtisodiy o‘sish.
Mustahkamlash uchun savol va topshiriqlar
1. Davlat budjeti nima va u qanday vazifalami bajaradi?
2. Budjet orqali davlat iqtisodiyotga qanday ta’sir
ko‘rsatadi?
Davomi. Pul va pul muomalasi, pulga bo‘lgan
talab va pul taklifi
Pul — umumiy ekvivalent rolini o‘ynovchi tovardir. Pul —
bu hamma tovarlarni sotish va sotib olish mumkin bo‘lgan,
umumiy ekvivalent rolini o‘ynovchi maxsus tovardir.
Pulning mohiyatini tolaroq tushunish uchun uning
quyidagi asosiy vazifalarini ко‘rib chiqamiz:
1) qiymat o‘lchovi;
2) muomala vositasi;
3) boylik to‘plash vositasi;
4) to‘lov vositasi.
Tovar almashuv qiymatining pul bilan ifodalanishi uning
narxini anglatadi. Tovaming almashuv qiymatini o‘lchash
uchun muayyan miqdordagi pul materialini birlik qilib olish
zarur. Bunday birlik narxlar o‘lchovi (masshtabi) deb ataladi.
Pul muomaladan chiqarilganda boylik to‘plash vazifasini
bajara boshlaydi. Natural xo‘jalik sharoitida boylik to‘plash,
jamg‘arish mahsulot jamg‘arish shaklida amalga oshirilgan.
Tovar xo'jaligining rivojlanishi boylik to‘plashning pul
jamg‘arish shaklini keltirib chiqaradi.
Tovarlar nasiyaga tolov muddati kechiktirib sotilganda,
pul to‘lov vositasi vazifasini bajaradi. Pulning bu vazifasi tovar
muomalasi doirasi bilan cheklanmay, pul qarz berilganda,
renta va soliqlami to‘lashda ham to‘lov vositasi vazifasini
bajaradi. Qog‘oz pullar, veksel va banknotlar — pulning to'lov
vositasi sifatidagi vazifasidan kelib chiqqan.