5-мавзу. Халқаро ташкилотлар ва шартномалар ҳуқуқи

Халқаро шартноманинг тузилиши – бу шартнома номи, унинг муқаддимаси, асосий ва хулоса қисмлари, шартнома томонларининг имзоларидир. Халқаро шартномаларнинг тузилиши, одатда, бир хил бўлади. Қоидага кўра, шартнома учта қисмдан ташкил топади:
— муқаддима бўлиб, унда шартноманинг мақсади ва принциплари ифодаланади. Муқаддима шартномани шарҳлашда ҳам катта аҳамият касб этади;
— асосий қисм — шартнома мазмуни баёнидан иборат бўлади. Шартноманинг асосий қисми бўлимларга, бобларга ёки қисмларга гуруҳланиши мумкин бўлган моддаларга бўлинади. Айрим шартномаларда моддаларга, шунингдек бўлимларга (бобларга, қисмларга) алоҳида-алоҳида номлар берилиши мумкин;
— хулоса қисми — шартнома мажбурийлигига розилик билдириш, унинг кучга кириши ҳамда тузилган йили ва бошқа якуний қоидалардан ташкил топади. Мазкур қисм ҳатто шартнома кучга киришига қадар ҳам мажбурий ҳисобланади.
Халқаро шартнома унда кўрсатилган муддат мобайнида амал қилади. Муддати белгиланмаган шартномалар ҳам мавжуд бўлиб, масалан, улар сирасига ҳуқуқий режим ўрнатувчи умумий шартномалар, кодификацион конвенциялар киради. Халқаро шартноманинг амал қилиш муддати унда кўрсатилган шартлар асосида ёки ўзаро келишув бўйича узайтирилиши мумкин. Шартнома муддатини бундай узайтириш пролонгация деб аталади. У шартнома муддати тугашига қадар аматга оширилиши зарур. Шундан сўнг шартнома ҳаракатини давом эттириш мумкин. Бундай акция реновация дейилади. Реновация иштирокчиларнинг розилиги бўйича амалга оширилади. Муддатни узайтириш учун шартнома қоидаларига кўра ҳеч қандай ҳаракатни амалга ошириш талаб этилмаса, у автоматик пролонгация деб номланади. Агар бунда тегишли ҳаракатни аматга ошириш тақозо этилса, у ташаббусли пролонгация дейилади.
Халқаро шартномани қайта кўриб чиқиш тузатишлар ёрдамида амалга оширилади. Тузатишлар шартнома мазмунини ўзгартириб юбориши мумкинлиги боис, улар иштирокчиларнинг розилиги асосидагина қабул қилинади. Агар иштирокчилар шартномани қайта кўриб чиқиш борасида бошқача муайян тартиб-қоидалар хусусида аҳдлашиб олмаган бўлса, у ҳолда шартномани тузиш чоғида қўлланадиган қоидалардан фойдаланилади.
Халқаро шартномалар ҳақиқийлигининг шартлари — қуйидагиларга тааллуқли шартлардир:

• 
  шартнома субъектларига;
  
• 
  томонлар хоҳиш-иродасининг ҳақиқийлигига;
  
• 
  шартнома объекти ва мақсадларига.
  

Халқаро шартноманинг