5-mavzu. Buddaviylik

Mavzu. Buddaviylik.

Reja:

1.Buddaviylik asoschisining shaxsi.

2.Buddaviylik ta`limoti va tarqalishi.

3.O`rta Osiyoda buddaviylikning tarqalishi.

4.Buddaviylik manbalari va oqimlari.

Buddizm

• dunyodagi eng yirik dinlar ichida qadimiylaridan biri hisoblanib, mil. av. VI-V asrlarda Hindistonda vujudga kelgan.
• bu dinga e`tiqod qiluvchilar, asosan, Janubiy, Janubi-SHarqiy va SHarqiy Osiyo mamlakatlari: SHri Lanka, Hindiston, Nepal, Butan, Xitoy, Singapur, Malayziya, Indoneziya, Mongoliya, Koreya, V’etnam, YAponiya, Kombodja, Birma, Tailand, Laosda va qisman Evropa va Amerika qit`alarida, Rossiya Federatsiyasining Tuva, Buryatiya, Kalmikiya respublikalarida istiqomat qiladilar.
• hozirgi kunda e`tiqod qiluvchilar soni jihatidan buddizm xristianlik, islom va hinduizmdan so`ng to`rtinchi o`rinni egallaydi.
• buddistlarning soni taxminan 700 mln. atrofida bo`lib, ulardan 1 mln. ga yaqini rohiblardir.

Buddizm asoschisining shaxsi ismi

SIDDXARTXA – shaxsiy ism,

GAUTAMA – urug’ nomi,

SHAKYAMUNI – «SHakya qabilasidan chiqqan donishmand»,

BUDDA – «nurlangan»,

TADXAGATA – «shunday qilib, shunday ketgan»,

DJINA – «g’olib»,

BXAGAVAN – «tantana qiluvchi».

Siddxartxa 30 yoshida

Siddxartxa bir kuni ittifoqo bir keksa chol, bir bemor hamda og’ir mashaqqat tortayotgan rohibni uchratadi, bir kishining esa vafotiga guvoh bo`ladi.

Siddxartxaning hayot falsafasi

Insoniyatni qiyinchilik va azobdan qutqarish yo`llarini izlash uchun saroyni tashlab ketadi. U beshta rohib bilan qishloqma-qishloq kezib yuradi. SHu asnoda Siddxartxa bir narsaga amin bo`ldi: bu yo`l uni o`z oldiga qo`ygan maqsad, ya`ni insoniyatni azob-uqubatdan qutqarish sari olib bormaydi va u rohiblar jamoasidan ajraladi.

Birmuncha vaqt changalzor o`rmonlarda kezib, xorib charchagach, bir daraxtning tagida dam olish uchun o`tiradi, va o`zicha, to haqiqatni topmaguncha shu erdan turmaslikka qaror qiladi.

Bu o`tirishning 49 kuni uning qalbidan «Sen haqiqatni topding» degan sado keladi

SHu ondan u Budda – nurlangan deb ataldi. U tagida o`tirgan daraxt esa – nurlangan daraxt (botxa) deb atala boshladi.

Budda o`zining birinchi da`vatini Varanasi yaqinidagi Rishipatana bog’ida, o`zining besh rohib do`stlariga qildi va ular Buddaning birinchi shogirdlari bo`ldilar.

Budda hayot vaqtida

Budda 40 yil mobaynida Hindistonning turli joylarida bo`ladi, odamlarga o`z g’oyalarini etkazadi, singdiradi va 80 yoshida Kushtnagara degan joyda dunyodan o`tadi. Uning jasadi, hind udumiga ko`ra, kuydirilib, xoki 8 ta buddist jamoalariga bo`lib yuborildi va har bir jamoa uni dafn etgan joyida ibodatxona (stupa) barpo etdi.

Buddaning hayoti haqida turli asotirlar paydo bo`ldi. Ularda aytilishicha, Budda ko`p yillar davomida er yuzidagi turli mavjudotlar qiyofasida qayta tug’ilgan: 84 marta ruhoniy, 58 marta shoh, 24 marta rohib, 13 marta savdogar, 18 marta maymun, 12 marta tovuq, 8 marta g’oz, 6 marta fil, shuningdek, baliq, qurbaqa, kalamush, quyon qiyofalarida qayta tug’ilgan. Jami 550 marta qayta tug’ilgan.

Siddxartxa ta’limoti

«Azob-uqubat mavjuddir»

4 oliy haqiqat asosida yuzaga keladi

1

«Qiynoqlarning sabablari mavjuddir».

2

«Qiynoqlarni tugatish mumkin».

3

«Qiynoqlardan qutilish yo`li mavjuddir».

4

«Qiynoqlardan qutilish yo`li mavjuddir».

Axloq normalari

Donishmandlik

Meditatsiya