5-mavzu. Badiiy san’atlar va ularning manbalari Reja

5-mavzu. Badiiy san’atlar va ularning manbalari
Reja:

1. 
   Ilmi bade’ va uning mumtoz poetikadagi o‘rni.
   
2. 
   Badiiy san’atlarning ilm sifatida joriylanishi.
   
3. 
   Fors tilidagi badoe’ ilmiga doir manbalar.
   
4. 
   XX asrda badiiy san’atlarning o‘rganilishiga doir.
   

Tayanch tushunchalar: Ilmi bade’, mumtoz poetika, badiiy san’at, fors tilidagi manbalar, XX asr, badiiy san’atlarning o‘rganilishi.

1. 
   Ilmi bade’ va uning mumtoz poetikadagi o‘rni.
   

Ming yillar davomida shakllanib, san’at nomini olgan badiiylik vositalari faqatgina she’r bezagi emas, balki shoir niyatini o‘quvchiga etkazuvchi vosita, muallifning rangin tuyg‘ular olami haqida tasavvur beruvchi manba yoki shoir ko‘nglini kitobxon didi va zavqi bilan bog‘lovchi ma’naviy rishta hamdir. Ana shu ma’noda she’riy san’atlar mumtoz adabiyotshunoslikda ilmi bade’ unvoni bilan sharaflangan va unga ilmi adab tarkibiga kiruvchi mustaqil ilm turlaridan biri deb qaralgan. Badiiy san’atlar haqidagi dastlabki ilmiy risolalar johiliyya davrida yoki ilk islom xalifalari zamonida shakllanganiga qaramay, bu san’atlar xalq zakovati va badiiy balog‘atining belgisi sifatida qadimdan mavjud bo‘lgan. “Avesto” tarkibidagi miflardan tortib O‘rxun-Enasoy obidalariga qadar kechgan hech bir badiiyat namunasi yo‘qki, ularda keyinchalik san’at nomini olgan badiiy tafakkur mevalarini uchramagan bo‘lsin. YOki “Devonu lug‘atit turk” tarkibiga kirgan mansur yoki manzum parchalarning ham badiiyligini tekshirganda, ular qaysidir ma’noda u yoki bu san’atga doxil bo‘lib chiqishi shubhasiz.

Insoniyat ma’naviyati tarixida yangi e’tiqodiy davrni boshlab bergan musulmonlikning vujudga kelishi va tarqalishi munosabati bilan saodat asridan XX asrning so‘nggiga qadar kechgan islomiy manbalarni o‘rganganda ham unda o‘tkir did va chuqur san’atkorlik bilan aytilgan she’riyat va nasr namunalarini uchratamiz. Ular tarkibidagi ma’naviy yoki lafziy san’atlarning qaysidir ko‘rinishlari mavjud bo‘lganini ichki bir shuur bilan anglaymiz. SHuning uchun ham mumtoz adabiyotshunosligimizning shakllanishiga sabab bo‘lgan risolalarda, zukko allomalarning poetikaga doir ishlarida badiiy san’atlarning yuksak namunalarini Qur’oni karim va Hadisi sharifda kuzatganligini dalillovchi fikrlar talaygina.

2.