5-ma’ruza. Mavzu: sutning sanitariya- gigiyena holati reja

3-masala. Inson salomatligiga xavf tug‘diruvchi sutda ayrim holatlarda ucgraydigan aralashmalar
Sutda antibiotiklar, pestetsidlar, radioaktiv moddalar, aflotoksinlar bo‘lishi mumkin. Turli dori-darmonlar ham uchrashi mumkin. Ular inson hayoti uchun xavfli hisoblanadi. Sutga bunday moddalar har xil kasallikka chalingan sigirlarni emlash va davolash vaqtida o‘tishi mumkin. Agar sog‘in sigirlar gerbitsidlar, pestitsidlar bilan ishlov berilgan yaylovlarda boqilsa yoki tarkibida shunday moddalar mavjud bo‘lgan ozuqalar bilan oziqlantirilsa, ular sutga o‘tishi mumkin. Sutning tarkibida: mikroblarni nobud etuvchi va neytrallovchi (antibiotiklar, ammiak, soda, N₂O₂ va boshqalar) moddalar bo‘lmasligi kerak. Sutda og‘ir metallar va birikmalar, ammiak, aflatoksinlar (M₁) va pestitsidlar miqdori meditsina vazirligi yo‘riqnomalarida belgilangan ko‘rsatkichlardan yuqori bo‘lmasligi kerak. Tarkibida bunday moddalar mavjud sutni fermada sog‘ilgan sutga qo‘shilishi qat’iyan ta’qiqlanadi.
4-masala. Sutni sog‘ib olishda veterinariya va sanitariya qoidalari.
Fermada sigirlarni sog‘ish jarayoni qiyin va ma’lum malakani talab qiladi. Bu jarayonni amalga oshirishda veterinariya – sanitariya qoidalariga rioya qilish, sutni sanitariya-gigiena holatini yaxshilab, inson hayoti uchun xavf to‘g‘dirishini oldini oladi.
Yuqori sifatli sut sog‘ib olish uchun sog‘ishning barcha qoidalariga rioya qilish va hayvonlarni saqlash sharoitiga e’tibor berish kerak. Fermadagi barcha ishchilar, ayniqsa sut bilan aloqador shaxslar ma’lum qoidalarga amal qilishlari zarur; shaxsiy sanitariya daftar tutishi, maxsus kiyimlarda bo‘lishi, qo‘llari va tirnoqlari toza bo‘lishi shart.
Sutni mikroblar bilan ifloslanishini kamaytirish uchun molxonani doimiy ravishda nazorat qilish, sut idishlari va sog‘ish apparatlari toza va quritilgan bo‘lishi kerak. Rossiya VSITI ma’lumotlariga ko‘ra, sanoat asosidagi komplekslarda sutni mikroblar bilan ifloslanishining 90 % dan ortig‘ini, sut idishlari, sog‘ish qurilmalari, sut yo‘llari, sovutgichlar va saqlash joylarining antisanitariya holatlari yuzaga keltirar ekan.
Agar bu xo‘jaliklarda sut idishlari va sog‘ish apparatlari yaxshi yuvilib, dezinfeksiya qilinsa, sutdagi bakteriyalar sonini 9-10 ming martagacha kamaytirish mumkin.
Turli sut idishlari va apparatlarini yuvish va dezinfeksiyalash uchun maxsus kukun (un) simon moddalardan foydalanish zarur. Ulardan eritma tayyorlanib foydalaniladi.
Bu kimyoviy moddalar yuvuvchi (dezmol, A, B, V tipli kukunlar, kalsiyli soda), dezinfeksiyalovchi (xlorli ohak, kalsiy gipoxlorid) va yuvuvchi dezinfeksiyalovchi (Zbruch, DPM-2) moddalarga bo‘linadi.
Yuvuvchi moddalarning ishqorli va kislotali turlari mavjud. YUvuvchi modda sifatida sulfonal NP-3, kalsiyli va kaustik soda, metasilikat natriylardan foydalanish mumkin. Ular 50-71^oS haroratdagi suvda eritilib 0,15-0,5 % eritma holida ishlatiladi.
Yakka holda ishlatilganda bu moddalarning tasiri nisbatan past buladi. SHuning uchun yuvuvchi moddalar aralashmasining A,B,V turlaridan foydalanish maqsadga muvofiq. Ular 40-60 ^oS haroratdagi suvda eritilib, 0,5-0,6 % eritma sfatida foydalaniladi.