5-amaliy mashg‘ulot. Tarmoqninig administrativ boshqaruv tizimining vazifalari va tuzilishi

 
Nazorat savollari 
 
1.
QoS (Quality of service) degandanimanitushunasiz? 
2.
SLA (Service level aggrements) va QoS ning o‘zarobogliqligi? 
3.
SLAda qanday mezonlar keltiriladi? 
 
 

---

6-amaliy mashg‘ulot. 
ITU-T, IETF (Internet), IEEE tashkilotlari tomonidan 
tavsiya etilgan administrativ boshqaruv tamoyillari.
 
 
Ishdan maqsad: 
Telekommunikatsiya tarmoqlarini boshqarish tamoyillari 
(boshqaruv vazifalari va masalalari) doirasida zamonaviy tarmoq va xizmatlarni 
boshqarishda qo‘llaniladigan vositalar va yechimlarni o‘rganish.
Ishni bajarish uchun namuna 
 
Tarmoqni boshqarish - tarmoq resurslari, xodimlar, asbob-uskunalar, 
muassasalar, kompyuter texnologiyalari, sarmoya, ko‘proq iqtisodiy samarali 
foydalanish tarmog‘ini rejalashtirish, qurish va ishga taalluqli barcha faoliyatni zarur 
xizmatga bo‘lgan sifatni o‘z ichiga oladi. Bunday samarali foydalanish uchun 
zamonaviy tarmoqlarni administratorlari turli vosita va dasturlardan foydalanadilar. 
Ishga topshiriq
: Quyida keltirilgan dasturiy ta’minot voistalari yerdamida 
(ro‘yxat bo‘yicha vosita tanlanadi) tarmoqda uskunalar, xizmatlar, portlar yeki 
protokollarni monitoring qilish va trafikni taxlil qilish imkoniyatlarini o‘rganib 
chiqing. Ixtiyoriy tarmoq (tarmoq segmenti) uchun vosita ishlashini ko‘rsatib, 
xisobotda keltiring (ikkita turdosh vosita tanlanganda, ularning ishlashini qiyosiy 
taxlilini keltirish lozim).
 
1. 
Microsoft Network Monitor
 
Microsoft Network Monitor - tarmoq trafigini taxlil qiluvchi vosita bo‘lib, 
tarmoqdagi muammoli nuqtalarni aniqlashda, tarmoq ishi va xizmatlarni amalga 
oshirishda qo‘l keladi. 300dan ortiq tarmoq protokollarni (ommaviy
2. 
Nagios
 
Nagios tarmoq monitoringi vositasi. Tizimlar va xizmatlar ishiga oid xodisalarni 
aniqlay oladi. Tashkil etilishi Nagios Core maxsus vositasi va foydalanuvchi 
interfeysi orqali amalga oshiriladi. Kichik muxitlarda Nagios XI versiyasi ishlatiladi.
3. 
BandwidthD
 
BandwidthD yordamida TCP/IP tarmog‘ining ishlashi va xolati monitoring qilinadi. 
Graflar va jadvallar asosida ma’lumotlarni yig‘ib, taqdim etishi mumkin. Vaqt 
oralig‘iga bog‘liq imkoniyatlarni sozlash mumkin.
4. 
EasyNetMonitor
 
EasyNetMonitor – bu dasturiy vosita lokal va uzoqlashgan tugunlarni monitoringini 
amalga oshiradi va kerakli oynalarni ishlatgan xolda, server va ishchi stansiyalar 
xolati bo‘yicha maxsus ma’lumot beradi.
5. 
Capsa Free
 
Capsa Free – bu tarmoq analizatori xisoblanadi. Paketlarni taxlil qilish imkoniyati 
bilan bir qatorda, tarmoq trafigini monitoring qiladi, va nosozliklar mavjudligi xolati 
bo‘yicha xabar beradi. Dasturning ishchi oynasi misolda keltirilgan.

---

6. 
Fiddler
 
Bu dastur “web debugging” imkonini beradi, tanlangan kompyuterlar orasida HTTP 
trafigini taxlil qiladi. Bunda kirish, chiqishdagi ma’lumotlar ko‘rib chiqilishi 
mumkin va so‘rovlarga javoblar natijalari keltirilishi nazarda tutilgan. Bu dasturni 
o‘rganishda quyidagi modelga asoslanish maqsadga muvofiqdir: 
7. 
NetworkMiner
 
NetworkMiner tarmoq paketlarini aniqlab, ma’lumotlarni fayllar va tasvirlar orqali 
muxim xodisalarni tiklash imkonini beradi. Bu vosita Network Forensic Analysis 
Tool (NFAT) turkumiga kiradi va zamonaviy tarmoqlarda keng qo‘llaniladigan 
dastur xisoblanadi.
8. 
ntopng
 
ntopng (‘ng’ degani ‘next generation’, keyingi avlod) vositasi keng ommalashgan 
ntop tarmoq trafigi analizatorining takommilashtirilgan turi xisoblanadi. Tarmoq 
trafigini yig‘ib, unga nisbatan kerakli taxliliy axborotni namoen etib bkradi.
9. 
Total Network Monitor
 
Total Network Monitor – tugun (xost)lar va xizmatlarni doimiy tarzda monitoring 
qiladi va administrator e’tiboriga loyiq xolatlarni taqdim etadi. Xar bir shunday xolat 

---

turli ranglarda tasvirlanadi va shu orqali muvaffaqiyatli yoki nosoz xolatlarni 
belgilab beradi.
10. 
WireShark
 
Bu vosita juda ommalashgan, interaktiv tarmoq protokoli analizatori bo‘lib, uni 
ishlashini deyarli to‘liq taxlil qilib, protokollar va platfomalar ishini tekshirishga 
imkon beradi. Bu vositani ishlatganda, qulay va keng qamrovli interfeys oynasi 
orqali kerakli taxlil imkoniyatlarini tanlab olish mumkin.