5-2 tar 20 guruhi talabasi abdurahmonov sardorning jahon tarixi fanidan “xvii asr II yarmi XX asr boshlarida Germaniya”mavzusi uchun tayyorlagan taqdimot-slayd

XX ASR BOSHIDA GERMANIYA SANOATI

• XX asr boshlrida germaniya sanoati dunyoda eng taraqqiy etgan davlatlardan biri bo‘lib qoladi. Agar 1870 yillarda Germaniyaning dunyo sanoatidagi ulushi 13% ni tashkil etgan bo‘lsa, 1913 yilga kelib bu ko‘rsatgich 16% ga etdi. Shu davr ichida Angliyaning ulushi 32%dan 14%gacha qisqargan bo‘lsa, AQSH sanoat ishlab chiqarishi 23%dan 36% gacha o‘sganligini kuzatish mumkin. Germaniya sanoat ishlab chiqarishida AQSHdan so‘ng ikkinchi o‘ringa chiqib oladi. Aholi sonining ham keskin ko‘payishi ko‘zga tashlanadi. Agar 1890 yilda 49,4 mln aholisi bo‘lgan bo‘lsa, 1910 yilda 64,9 mln 1914 yilda 67,8 mln kishiga etgan edi. Sanoatning konsentratlashuvi XX asrda ham davom etaverdi. Agar 1894 yilda Germaniya metallurgiya sohasida 7 ta sindikat mavjud bo‘lgan bo‘lsa, 1897 yilda ularning soni 5 taga tushadi. 1904 yilda Germaniya g‘arbi Dyusseldorf shahrida G‘arbiy Germaniya cho‘yan sindikati tuziladi. 1910 yilga kelib, bu sindikat “Yuqori Sileziya” deb nomlanuvchi raqibini “yutub” yuborishi natijasida butun Germaniya cho‘yan eritish sanoatini o‘z qo‘liga kiritib oladi. 1893 yilda tashkil topgan Reyn-Vestfal ko‘mir sindikati birinchi jahon urushi arafasidagi yillarda Reyn havzasidagi 82-98% gacha bo‘lgan miqdordagi ko‘mirni ishlab chiqarar edi. Yuqori Sileziyadagi ko‘mir shaxtalarini 75% ni 1902 yilda tashkil etilgan shu nomdagi ko‘mir sindikati qo‘liga kiritib olgandi.

Germaniya I jahon urushi davrida

• 20-asr boshlariga kelganda sanoat rivoji boʻyicha Germaniya Yevropada birinchi oʻrinni egalladi. Birinchi jahon urushiga tayyorgarlik koʻrayotgan Germaniya hukumati Fransiya-Rossiya ittifoqini buzib, Fransiyani yakkalab qoʻymoqchi boʻldi. Bu narsa amalga oshmadi, aksincha, 1907-yil Fransiya, Rossiya va Angliya birlashib, Antanta deb ataladigan ittifoq tuzishdi. Oʻz harbiy qudratiga ishongan hamda Angliya Rossiyani qoʻllamaydi deb oʻylagan Germaniya birinchi jahon urushini boshlab yubordi. 1914-yil 1-avgustda Germaniya Rossiyaga, 3-avgustda Fransiyaga urush eʼlon qildi. 4-avgustda esa Angliya Germaniyaga qarshi urush eʼlon qildi. 1917-yil AQSh Antanta tomonida turib Germaniyaga qarshi urushdi. 1918-yilning bahorida Germaniya armiyasi gʻarbga yurish qildi, biroq magʻlubiyatga uchradi. Sentyabrda esa ingliz-fransuz qoʻshinlari tomonidan tor-mor etildi. Nihoyat, 1918-yil 5-oktyabrda sulh soʻrab, Antantaga murojaat qiddi. 1918-yil 11-noyabrda Kompyenda yarash ahdi tuzildi. 9-noyabrda Berlinda qoʻzgʻolon koʻtarilib, monarxiya tuzumi agʻdarib tashlandi va Germaniya respublika boʻldi. 1919-yil fevralda Veymar shahrida chaqirilgan taʼsis majlisida ishlab chiqilgan Germaniya Respublikasi (Veymar respublikasi) konstitutsiyasi 31-iyulda qabul qilindi. Germaniya burjuaziyasining mavqei mustahkamlana bordi. Chet el, ayniqsa AQSh sarmoyasi Germaniyaning harbiy va sanoat iqtisodiyotini qayta tiklash imkonini berdi. Veymar respublikasi reaksion tusga kira bordi. 1929-yilda boshlangan jahon iqtisodiy boʻhroni Germaniya iqtisodiyotiga katta taʼsir qildi. Bu sharoitda natsional-sotsialistik partiya (1919-yil tuzilgan) faollasha bordi. 1932-yil mart—apreldagi prezident saylovida Adolf Hitler 13 mln .dan ortiq ovoz oldi. Oʻsha yil noyabr oyida hokimiyat natsional-sotsialistlar qoʻliga oʻtdi. 1933-yilda fashistlar diktaturasi oʻrnatildi. A. Hitler reyxskansler, keyinchalik esa davlat boshligʻi boʻlib oldi. Shu davrdan boshlab mamlakatda terror rejimi oʻrnatiddi. Antifashistlar qattiq taʼqib ostiga olindi. 1935-yil umumiy harbiy xizmat joriy qilindi.

“TEMIR KANSLER”-OTTO FON BISMARK

Yevropa xaritasida germaniya hududi

Foydalanilgan adabiyotlar roʻyxati

• Ziyo.uz sayti
• Arxiv.uz sayti
• “Jahon tarixi yangi davr" kitobi