4. Sug’oriladigan yerlarda kuzgi bug’doy hosildorligiga sug’orish tartibini ta’siri doc

Sug’orish usullari. Kuzgi bug’doyni yomg’irlatib va yer ustidan sug’orish keng tarqalgan. Keyingisi tuproq ustidan egatlatib va dalani taxtalab sug’orishga bo’linadi. Egatlar bo’ylab sug’orilganda tuproq jo’yak tagidan va devorlaridan bir tekis namlanadi. Bu usulda suv tejab sarflanadi, o’simlik atrofida qatqaloq hosil bo’lmaydi va suv tuproqdan kam bug’lanadi.
Bug’doyni ekishda egatlar bir yo’la olinadi. Buning uchun seyalkaga egatlar oladigan moslamalar o’rnatiladi. Egatlar oralig’i tuproqning suv o’tkazish xususiyatiga qarab belgilanadi. Mexanik tarkibi yengil tuproqlarda egatlar orasi 50-60, o’rtacha bo’lganda 60-80, og’ir tuproqlardan 70-90 sm qilib olinadi. Egatlar yo’nalishi dalaning nishabligi va bug’doy o’stirishdagi mexanizasiya ishlarini o’tkazishni hisobga olgan holda belgilanadi. Oldin urug’lar ekilib keyin egatlar olinsa egat ichida maysalar juda kam hosil bo’lib hamma o’simliklar bir xil oziqlanish maydoniga ega bo’lmaydi.
Sug’orish muddatlari va me’yorlari. Kuzgi bug’doylardan yuqori hosil olishda o’simlikning o’sishi, rivojlanishi davomida uni optimal miqdorda suv bilan ta’minlash zarur. Buning uchun nam to’playdgan sug’orishlar va o’suv davridagi sug’orishlar bilan tuproqdagi namlik cheklangan dala nam sig’imining 60 % yengil, 70 % o’rtacha va 80 % og’ir tuproqlarda kam bo’lmagan holda ushlash kerak. Tuproq namligi ko’rsatilgan miqdordan kamaysa o’simlikni suv bilan ta’minlash yomonlashadi. To’qimalarda suvning kamayishi, fiziologik jarayonlar o’tishining buzilishi oqibatida mahsuldorlik keskin kamayadi. Mexanik tarkibi o’rtacha tuproqlarda tuproqdagi namlik cheklangan dala nam sig’imining (ChDNS) 60 % kamaysa, o’simlikni faqat hayoti ta’minlanadi, ammo yuqori mahsuldorlik shakllanishi uchun qulay shart-sharoit yaratilmaydi. S.M.Alpatevning ko’rsatishicha kuzgi bug’doyning o’sishi davomida 3-4 kun nam bilan yetarli ta’minlanmasa hosil 19 %, 8-9 kunda 28 % kamayadi. Shuning uchun bug’doy o’stirishda tuproq dala cheklangan nam sig’imi (ChDNS) o’simlik o’sishining ayrim davrlarida ham 60 % kamayishiga yo’l qo’ymaslik kerak. Nam tanqisligi ayniqsa naychalash, boshoqlash, donning to’lishi fazalarida hosildorlikka kuchli salbiy ta’sir ko’rsatadi.
O’zbekiston sharoitida kuzgi bug’doyning o’sish davridagi sug’orishlar me’yori egatlab o’rtacha 650-750 m³/ga, taxtalab 800-900 m³/ga, yomg’irlatib sug’orilganda 450-500 m³/ga bo’ladi.