|
Ega va kesim
Darsning mavzusi: “Gapning bosh bo’laklari”
Darsning maqsadi: Ega va kesim haqida ma’lumotlar berish. O’quvchilarning og’zaki va yozma nutqlarini o’stirish, ona tiliga bo’lgan mehrini oshirish.
Darsning jihozi: darslik, testlar, tarqatma materiallar, kartochkalar.
Darsning borishi:
Tashkiliy qism: Davomat.
O’qituvchi: Bolalar, bugun biz sizlar bilan gapning bosh bo’laklari hisobangan “Ega va kesim” mavzusini o’tamiz. Avval mana bu jumlaga e’tibor qarating:
“Muqaddas maktabga boradi”. Savol beramiz: “Kim maktabga boradi?” Javob-“Muqaddas”. Demak, gapning egasi-Muqaddas. Yoki bo’lmasa: “Daraxtdan olmalar to’kildi” jumlasiga e’tibor beraylik.
Savol beramiz: “Nimalar to’kildi?” Javob-olmalar. Demak, gapning egasi-olmalar. Ana endi umumiy xulosalaymiz:
Ega gapda kim? yoki nima? So’roqlariga javob bo’lar ekan.
Endi birinchi gapimizni qayta ko’rib chiqamiz va savolni boshqacharoq beramiz: “Muqaddas nima qiladi?”-“maktabga boradi”. U eganing harakatini bildirayapti.
2-gapni o’qiymiz va savol beramiz: “Olmalar nima qildi?”-To’kildi. “To’kildi” so’zi eganing, ya’ni olmalarning harakatini ifodalab kelayapti va u gapda kesim vazifasini bajarayapti.
Demak, ega bilan kesim gapning eng asosiy bosh bo’lagi hisoblanib, u kim? nima? nima qildi? kabi so’roqlarga javob bo’ladi. Eganing tagiga bir, kesimning tagiga ikki chiziq chiziladi.
Qani, bolalar, mana bu savolimga javob bering-chi:-Siz ko’chalarda, uyda, hovlida, maktablarda, umuman, kun bo’yi nimalarni ko’rasiz?
O’quvchi:-Biz ko’chada odamlarni, koptok o’ynayotgan bolalarni, qushlarni, mashinalarni, daraxtlarni ko’ramiz.
O’qituvchi: -Ana shu siz ko’rgan odamlar, turli xil narsalar, qushlar, dov-daraxtlar mana bu rasmlarda o’z aksini topgan.
O’qituvchi rasmli plakatga o’quvchilar diqqatini jalb qiladi:
Bu nima?-olma, nok, o’yinchoq, quyosh,...
Bu kim?-bola, o’quvchi, va h.k..
Rasmlarga qarab izohli javoblar tugagach, o’sha so’zlar ishtirokida gaplar tuziladi.
O’qituvchi:-Bolalar, endi gap tuzing. Tuzgan gapingizdagi ega tagiga bir, kesimning tagiga ikki chiziq chizing.
1-o’quvchi:-Dars boshlandi.
2-o’quvchi:-Men kitob sotib oldim
3-o’quvchi:-Qish keldi.
4-o’quvchi:-Qor yog’di.
5-o’quvchi:-Quyosh olamni isitadi.
Shu gaplarning barchasida ega va kesim o’quvchilar tomonidan aniqlanib, tagiga chiziladi.
109-mashq.
(Nima?) Silovsin ovga uyasidan kechasi (nima qiladi?) chiqadi.
(Nima?) Silovsin o’rmonda uchragan zotni (nima qiladi?) sog’ qo’ymaydi.
(Nima?) U hech narsadan (nima qilmaydi?) qo’rqmaydi.
(Kim?) Ovchi silovsinni tiriklayin qo’lga (nima qildi?) tushirdi.
O’quvchilar o’rtasida kichik test o’tkaziladi.
1-test. To’g’ri tuzilgan gapni toping va bosh bo’laklari tagiga chizing.
a) Azim do’kondan qarmoq oldi.
b) Oldi, qarmoq Azim do’kondan.
c) Qarmoq Azim do’kondan oldi.
2-test. O’ylab ko’ring: to’g’ri tuzilgan gapni toping. Ega va kesimning tagiga chizing.
a) Uni bog’ladi yog’ochga Qodir.
b) Bog’ladi Qodir yog’ochga uni.
c) Qodir uni yog’ochga bog’ladi.
3-test. To’g’ri tuzilgan gapni toping. Bosh bo’laklarning tagiga chizing.
a) Bolalar baliq beshta tutdilar.
b) Bolalar beshta baliq tutdilar.
c) Bolalar tutdilar baliq beshta.
Shundan so’ng o’quvchilar “O’yla, izla, top” o’yinini o’ynaydilar. U taxminan katakchalar ko’rinishida bo’lib, “Sirli harflar” deb nomlanadi. Tushirib qoldirilgan harflar o’rniga qo’yilsa, mevalar nomi kelib chiqadi.
Nima?-an..ir, ol...a, ...nor, lim...n, o...cha.
Endi o’qituvchi maqollar so’zlarining o’rnini almashtirib, ularning qanday to’g’ri o’qilishi kerakligini so’raydi. Masalan: keltirar, mehnat, baxt.
O’quvchi: -Mehnat baxt keltirar.
Yana shunday tartibda 1-2 maqollar aytiladi.
Darsni yakunlash.
o’quvchilar olgan ballari e’lon qilinadi va rag’batlantiriladi.
Uy ishi. 110-mashqni bajarib kelish topshiriladi.
Darsda faol qatnashganlar baholanadi.
Quyida yana 3-sinfda “Fe’l” mavzusini o’tish bo’yicha bir soatlik dars ishlanmasini ko’rib o’tamiz.
“Fe’l”
Darsning maqsadi: narsalarning harakatini bildirgan so’zlar haqidagi bilimlarni boyitish, fe’l haqidagi tushunchalarini kengaytirish, so’roqlar yordamida gap va matndan fe’lni topishga, ulardan nutqda to’g’ri foydalanishga o’rgatish; kasbga yo’naltirish, tabiatga muhabbat uyg’otish, uni asrashga rag’batni paydo qilish; fe’llarning ko’chma ma’nolarini anglash va ulardan nutqda foydalanishlariga erishish.
Darsning turi: yangi bilim beruvchi dars.
Darsning metodi: aqliy hujum, muammoli, tizimli o’qitish.
1. Darsni tashkil etish: o’quvchilarning darsga qiziqishini uyg’otish uchun mavzuga doir topishmoq-she’rlardan o’qib beriladi.
O’quvchilar topishmoqning nima ekanligini topib, bugungi o’rganiladigan mavzuni aniqlaydilar:
Ma’nosidan anglashilar harakat,
Harakatdan kelar sog’liq, barakat.
“Sening”, “noning”, “quvoning”
Uch so’zdan harakatni toping.
Turadi, yuradi, kuladi, aytadi, qaytadi
Bu so’zlarning ma’nosini kim aytadi?
Do'stlaringiz bilan baham: |
