4-мавзу. Мантиқ

1.
 
Тушунча ва унинг турлари.
Тушунчалар билан бажариладиган мантиқий амаллар. 
Тушунча
предмет ва ҳодисаларнинг умумий, муҳим белгиларини акс эттирувчи тафаккур 
шаклидир. 
Белгилар
деб, предметларни бир-биридан фарқ қилувчи ҳамда уларнинг бир-бирига 
ўхшашлигини ифода қилувчи томонларга, хусусиятларга айтилади. Ҳар бир предмет оламдаги 
бошқа предметлар билан (бевосита ёки билвосита) алоқада бўлганлиги учун кўп белгиларга эга. 
Уларнинг баъзилари фақат битта предметга хос бўлган, унинг 
индивидуал, яккалик
белгиларини 
ташкил қилса, бошқалари предметнинг маълум бир гуруҳига тегишли бўлиб, 
умумий белгилар
ҳисобланади. Масалан, ҳар бир киши фақат ўзигагина хос бўлган руҳий кечинмалар ва шу каби 
индивидуал белгиларга эга. Шунинг билан бирга кишиларнинг маълум бир гуруҳига (меҳнат 
жамоаси, миллат ва шу кабиларга тегишли) ёки барча кишиларга (меҳнат қилиш, фикр юритиш 
қобилиятлари, ижтимоий муносабатларда иштирок қилиши ва шу кабилар) хос бўлган умумий 
белгиларга эга. 
Индивидуал ва умумий белгиларнинг баъзилари предметнинг мавжуд бўлиши учун зарур бўлиб, 
унинг табиатини, моҳиятини ифодалайди. Бундай белгилар предметнинг 
муҳим белгилари
дейилади. Масалан, давлатнинг мавжуд бўлиши унинг ўз майдони, аҳолиси, ҳокимият органларига 
эга бўлишини тақоза этади. 
Номуҳим белгилар
предметнинг моҳиятини ташкил қилмайди. Уларнинг йўқолиши билан 
предметнинг табиати ўзгармайди. Масалан, қайси ирққа, миллатга, жинсга тааллуқли бўлиши 
индивиднинг инсон сифатида мавжуд бўлиши учун муҳим эмас. 
Демак, тушунчада предмет ўзининг муҳим белгилари орқали фикр қилиниб, бу белгилар 
предметнинг умумий ва индивидуал белгилари бўлиши мумкин.
Тушунчалар сўз ва сўз бирикмалари ёрдамида ифода қилинади. Масалан «талаба», 
«Машинасозлик факултети», «Тошкент давлат техника университети» ва шу кабилар сўзлардан 
иборат. Лекин бундан тушунча ва сўз айнан бир хилдир, деган хулоса келиб чиқмаслиги керак. 
Тушунча ўзининг мазмуни ва ҳажмига эга.