4-мавзу. Корхонанинг асосий фондлари ва ишлаб чикариш қувватлари



Download 287,14 Kb.
Pdf ko'rish
bet5/7
Sana23.02.2022
Hajmi287,14 Kb.
#168541
1   2   3   4   5   6   7
Bog'liq
4-ma'ruza

(реновация), капитал таъмирлаш ва ускуналарни модернизация қилиш учун 
алоҳида равишда йўналтирилади. Шу сабабли, амортизация меъёри икки қисмдан - 
фондларни реновация қилиш (N
t.t
) хамда капитал таъмирлаш ва модернизация 
қилиш (N
k.t
.)дан иборат. 
Биринчи холда: 


o
o
b
h
ch
b
t
t
F
T
F
F
N
100
*
*
.


бу ерда: 
T

- асосий фондларнинг хақиқий хизмат қилиш вақти, йил. 
Иккинчи холда: 
o
o
b
h
k
t
k
F
T
M
T
N
100
*
*
.


Ишлаб чиқариш жараёнида асосий фондлар аста-секинлик билан эскириши 
сабабли, уларнинг иш қобилиятини таъмирлаш орқали тиклаш зарурияти туғилади. 
Асосий фондларни таъмирлаш капитал, ўрта ва жорий турларга бўлинади. 
Бино ва иншоотларни таъмирлаш ўз мазмуни, талаб килинувчи муддат ва 
маблағларига кўра машина ва ускуналарни таъмирлашдан фарқ қилади. 
Машина ва ускуналарни капитал таъмирлашда улар тўлиқ қисмларга
бўлинади ва эскирган қисмлар алмаштирилади.
Ускуналарни икки марта капитал таъмирлаш орасидаги муддат таъмирлаш 
цикли деб аталади. Машина ва ускуналар махсус заводларда таъмирланади. 
Ўртача таъмирлаш - техник мазмуни, мураккаблиги, бажариладиган иш 
хажми ва даврийлигига кўра, капитал таъмирлашдан фарқ қилади хамда 
сарфланувчи маблағ, вақт ва кучни нисбатан камрок талаб қилади. Бу жараён
корхонанинг ўзида амалга оширилади. 
Жорий 
таъмирлашда, 
асосан, 
асбоб-ускуналар 
тозаланади, 
мойланади, 
текширилади, майда камчикликлари бартараф килинади, яъни ускуналарнинг 
фойдаланишга доимий тайёрлиги таъминланади. 
Кончилик саноати корхоналарида кончиликнинг махсус ишлаб чикариш 
шароитларига кура асосий фондларни шартли равишда икки кисмга булинади:
а)кончилик корхонаси чегараларидаги фойдали казилма захираларини казиб 
чикариш билан боглик булмаган асосий фондлар; 
б)кончилик корхонаси чегараларидаги фойдали казилма захираларини казиб 
чикариш билан боглик булган асосий фондлар. 
Биринчи кисмга кирувчи асосий фондлар шахта (рудник) майдонидаги захиралар 
казиб олингандан сунг (агар улар ишга ярокли булсалар) бошка шахталарда 
ишлатилиши мумкин.Буларга кончиликда ишлатиладиган барча машина,ускуна ва 
шу каби асосий фондлар киради.Бу кисмга кирувчи асосий фондлар учун 
амортизация ажратмалар амортизатсия меъёрлари асосида хисобланади. 
Иккинчи кисмга кирувчи асосий фондлар шахта майдонидаги захиралар казиб 
олингандан сунг бошка жойда ишлатилиши мумкин эмас.Буларга хар кандай кон 
лахмлари,шахта уцига ва оцига курилган курилмалар (бункерлар, камералар, 
эцакадалар), факат шу шахта учун курилган канализация иношоотлари,електр 
таъминот курилмалари,кутаргич машиналари,шамоллатиш машиналари бинолари, 
омборлар,гаражлар ва шу каби хизмат килиш муддатлари шахтанинг фойдаланиш 
даврига тенг булган асосий фондлар киради. 
Шу муносабат билан кончилик саноатида иккинчи кисмга кирувчи асосий 
фонларнинг қийматлари муайян шахта (рудникдан) фойдаланиш даврида кайта 
тикланиш шарт.Буни амалга ошириш учун захираларни казиб олиш билан боглик 
булган асосий фондлардан амортизация ажратмалари,"тонна ставкаси" деб 
аталувчи усул эрдамида хисобланади, яъни иккинчи кисмга кирувчи асосий 
фондларнинг қиймати казиб олиниши лозим булган бир тонна фойдали казилма 


захирасига шундай таксимланадики, токи шахта майдонидаги жами захиралар 
казиб олинганда уларнинг қиймати тула кайта тиклансин. 
Кончилик корхоналарида тонна ставкаси билан амортизация ажратмалар 
хисоблашни тугри олиб бориш учун кон лахмлари, курилмалар ва шу каби асосий 
фондлар икки гурухга булинади. 
Биринчи гурухга шахта (рудник)дан фойдаланиш даври давомида 
унга хизмат килувчи кон лахмлари ва иншоотлар киради (капитал траншалар, 
шахта кудуклари, капитал штолнийлар, квершлаглар, кутаргич машиналар 
бинолари,бункерлар,ецакадалар ва шу кабилар. 
Иккинчи гурухга шахта (рудник),карер майдонларининг бир кисми даги фойдали 
казилма захираларини казиб олишга мулжалланган кон лахмлари,шахта 
майдонидаги эр оци сувларини чикариб ташлаш курилмалари,штреклар ва 
бошкалар киради.Бу асосий фондларнинг тула қиймати шахта майдонининг шу 
кисмдаги захираларни казиб олиш даврида казиб чикарилган фойдали 
казилмаларнинг хар бир тоннасига аста-секин утказиб бориш юли билан кайта 
тикланади. 
Шундай килиб тонна ставкаси оркали хисобланадиган амортизация ажратмалар 
асосий фондлар хар бир гурухи учун алохида аникланади. 
Бунда куйидаги ифодадан фойдаланилади. 
асосий фонд қиймати 
Ат.с. ( ---------------------,сум(тонна 
шу фонд эрдамида казиб олинадиган захира 
бунда Ат.с.- тонна ставкасида хисобланадиган амортизация ажратма
микдори,сум(тонна. 
Корхона буйича амортизация ажратмаларининг жаъмини аниклаш учун уларнинг 
амортизатсия меъерлари ва тонна ставкаси оркали хисобланган микдорлари 
кушилади. 

Download 287,14 Kb.

Do'stlaringiz bilan baham:
1   2   3   4   5   6   7




Ma'lumotlar bazasi mualliflik huquqi bilan himoyalangan ©hozir.org 2024
ma'muriyatiga murojaat qiling

kiriting | ro'yxatdan o'tish
    Bosh sahifa
юртда тантана
Боғда битган
Бугун юртда
Эшитганлар жилманглар
Эшитмадим деманглар
битган бодомлар
Yangiariq tumani
qitish marakazi
Raqamli texnologiyalar
ilishida muhokamadan
tasdiqqa tavsiya
tavsiya etilgan
iqtisodiyot kafedrasi
steiermarkischen landesregierung
asarlaringizni yuboring
o'zingizning asarlaringizni
Iltimos faqat
faqat o'zingizning
steierm rkischen
landesregierung fachabteilung
rkischen landesregierung
hamshira loyihasi
loyihasi mavsum
faolyatining oqibatlari
asosiy adabiyotlar
fakulteti ahborot
ahborot havfsizligi
havfsizligi kafedrasi
fanidan bo’yicha
fakulteti iqtisodiyot
boshqaruv fakulteti
chiqarishda boshqaruv
ishlab chiqarishda
iqtisodiyot fakultet
multiservis tarmoqlari
fanidan asosiy
Uzbek fanidan
mavzulari potok
asosidagi multiservis
'aliyyil a'ziym
billahil 'aliyyil
illaa billahil
quvvata illaa
falah' deganida
Kompyuter savodxonligi
bo’yicha mustaqil
'alal falah'
Hayya 'alal
'alas soloh
Hayya 'alas
mavsum boyicha


yuklab olish