4-мавзу: бошқарув назариялари

4-МАВЗУ: БОШҚАРУВ НАЗАРИЯЛАРИ
Режа:
1.Бошқарув назарияларининг шаклланиш тарихи
2.Бошқарув мактаблари
3. Бошқарув назариялари
4. Бошқарув ёндошувлари
4.Шарқ мутафаккирларининг бошқарувчилик фаолиятига оид ижтимоий-психологик қарашлари


1.Бошқарув назарияларининг ривожланиш тарихи. Мутахассислар томонидан меҳнат фаолияти билан банд бўлган шахсни англанган тарзда илмий жиҳатдан ўрганиш ХХ асрдан бошланди. ХХ асрнинг биринчи ярмида тўртта аниқ фарқланадиган бошқарув тафаккури мактаблари ўз ривожини топди.
Хронологик тартибда улар қуйидагича санаб ўтилган:
1) илмий бошқарув мактаби;
2) маъмурий мактаб;
3) психология ва инсоний муносабатлар мактаби
4) бошқарув фани мактаби (айрим манбаларда миқдорий мактаб).
Илмий бошқарув мактаби ёки меҳнатни илмий ташкил этиш мактаби (1885–1920). Мутахассис И. Маҳмудовнинг “Бошқарув психологияси” ўқув қўлланмасида таъкидланишича, ташкилот менежментини ўрганувчи олим В.Спивак бошқарув назарияларининг ривожланиш тарихини қуйидаги даврларга ажратган ҳолда тадқиқ этган:
Илмий бошқарув. Ф. Тейлор, Л. Гилбрет ҳамда Г. Гантт ишлари билан чамбарчас боғлиқ. Бу илмий бошқарув мактабининг ижодкорлари кузатиш, ўлчашлар, мантиқ ва таҳлил ишлатиб кўп қўл операцияларини мукаммалаштириш мумкин деб ҳисоблашган, шунингдек, уларни самарали бажаришга эришишга ҳаракат қилганлар. Илмий бошқарувнинг биринчи услубий даври – иш мазмунини таҳлил қилиш ва унинг асосий компонентларини аниқлашдир.
Ушбу йўналиш асосида америкалик олим Ф. Тейлор номига қўйилган “Тейлоризм” таълимоти ётади ва бу соҳада олиб борилган АҚШдаги дастлабки изланишлар 1885–1920-йилларни ўз ичига қамраб олади.
Классик менежмент мактаби ёки бошқарувда классик (маъмурий) мактаб (1920–1950). Ушбу ёндашув А. Фаёл номи билан боғлиқ бўлиб, 1920–1950-йилларда бунга оид ғоялар бошқарувда кенг миқёсда татбиқ этила бошланди.