4-мавзу: Борлиқ фалсафа категорияси

Ислом таълимотида

• Борлиқ бу илоҳий воқеликдир.
• Форобий фикрича, илк борлиқ азалий Оллоҳнинг ўзидир.
• Беруний фикрича,борлиқ ҳамма нарсанинг асосидир.

Абу Наср Форо­бий ягона борлиқни 6 босқичдан иборат деб ҳисоблаган:

• Абу Наср Форо­бий ягона борлиқни 6 босқичдан иборат деб ҳисоблаган:
• 1-илк сабаб (сабаби-аввал) - худо; 2-сабаб - (сабаби- соний) - самовий жисмлар борлиғи;
• 3-сабаб - фаол ақл (ал-ақл ал-фаол);
• 4-сабаб - жон (ан-нафс);
• 5-сабаб - шакл (ас-сурат);
• 6-сабаб - модда (ал-модда)

Европада ўтган олимлар

• Давид Юм ва
• Жорж Беркли борлиқни сезгиларимиз мажмуаси деб талқин этишган.

Немис классик фалсафаси

• БОРЛИҚ

• йўқлик

• йўқлик

• Хегел эса борлиқни мавҳумлик, мутлоқ руҳнинг намоён бўлиши, деб таърифлайди.

Борлиқ ўзига объектив ва субъектив реалликни, мавжуд бўлган ва мавжуд бўладиган оламларни, моддийлик ва маънавийликни, ўтмиш ва келажакни, ўлимни ва ҳаётни, руҳ ва жисмни қамраб олувчи умумий тушунчадир.

• Борлиқ ўзига объектив ва субъектив реалликни, мавжуд бўлган ва мавжуд бўладиган оламларни, моддийлик ва маънавийликни, ўтмиш ва келажакни, ўлимни ва ҳаётни, руҳ ва жисмни қамраб олувчи умумий тушунчадир.

Материалистик мазмундаги борлиқ тушунчаси таърифига фақат объектив реал олам, онгдан ташқаридаги, унга боғлиқ бўлмаган жисмоний моҳиятга эга бўлган нарсаларгина киритилади. Борлиқнинг идеал, виртуал, потенциал, абстракт, маънавий шакллари бу таърифдан ташқарида қолади.

• Материалистик мазмундаги борлиқ тушунчаси таърифига фақат объектив реал олам, онгдан ташқаридаги, унга боғлиқ бўлмаган жисмоний моҳиятга эга бўлган нарсаларгина киритилади. Борлиқнинг идеал, виртуал, потенциал, абстракт, маънавий шакллари бу таърифдан ташқарида қолади.

Аслида эса, борлиқ категорияси умумий абстракция бўлиб, мавжудлик белгиси билан барча нарса ва ҳодисаларни ўзига қамраб олувчи ўта кенг тушунчадир. У ўзига нафақат объектив реалликни, балки субъектив реалликни ҳам қамраб олади.

• Аслида эса, борлиқ категорияси умумий абстракция бўлиб, мавжудлик белгиси билан барча нарса ва ҳодисаларни ўзига қамраб олувчи ўта кенг тушунчадир. У ўзига нафақат объектив реалликни, балки субъектив реалликни ҳам қамраб олади.

• Борлиқнинг асосий соҳалари

• табиат

• онг

• жамият

• «Руҳ ва материя, ҳеч бўлмаганда мавжудлик сифатида умумийликка эгадир»
• (И.Дицген).