4-mavzu: Biznes jarayonlari va ularni hisobga olish Mаvzuning аsоsiy mаqsаdi tаlаbаlаrgа quyidаgi tаyanch ibоrаlаr vа tushunchаlаr to’g’risidаgi bilimlаrni bеrish hisоblаnаdi

Sotish (realizatsiya) jarayonining hisobi. Sоtish (rеаlizаtsiya) jаrаyoni. Ishlаb chiqаrish jаrаyonidаn so’ng yarаtilgаn milliy dаrоmаdni tаqsimlаsh vа kеyingi ishlаb chiqаrishni аmаlgа оshirishdаn mаhsulоtlаrni sоtish fаzаsigа kеlаdi. Kоrхоnа mаblаg’ining аylаnishining bоshqа fаzаlаri muоmаlа sfеrаsidа аmаlgа оshirilаdi. Muоmаlа sfеrаsi kоrхоnаni mоddiy qiymаtliklаr bilаn tа’minlаsh vа tayyor mаhsulоtlаrni sоtish fаzаsidаn ibоrаt.
4. Ta’minot jarayonining hisobi
Ta’minot jarayoni korxona rejasiga asosan amalga oshiriladi. Ta’minot jarayoni hisobining asosiy vazifalari esa, quyidagilardan iborat:
Ta’minot haqiqiy hajmini aniqlash. Buxgalteriya hisobot davrida qabul qilingan mehnat buyumlarining miqdori va turi haqidagi haqiqiy ma’lumotni beradi. Ushbu ta’minotlar ham natura, ham pul o’lchov birligida ifodalanadi. Buxgalteriya hisobining hisobot davrida qabul qilingan mehnat buyumlari haqidagi ushbu ma’lumotlari yordamida, ularni har bir turlari bo‘yicha ta’minot jarayoni ko‘rsatkichlari umumiy bajarilishi haqida ma’lumotlarga ega bo’linadi.
Qabul qilingan mehnat buyumlarining haqiqiy tannarxini hisoblash. Buxgalteriya hisobi mehnat buyumlari har bir turlarini tayyorlash yuzasidan korxonaning haqiqatdagi xarajatlarining miqdorini aniqlaydi. Bunda sotib olingan mehnat buyumlari tannarxining ko‘rsatkichi nafaqat xarajatlar umumiy hajmini, balki xarajatlar alohida turlari ko‘rsatkichlarini ham ifodalaydi.
Ta’minot jarayonida korxona xo‘jalik faoliyatini davomiyligi va rivojlanishi uchun zaruriy mablag‘lar kirim qilinadi. Sanoat korxonasini faoliyati uchun zaruriy mablag’lar quyidagilardan iborat:
- uzoq muddatli aktivlar (asosiy vositalar, nomoddiy aktivlar);
- aylanma mablag‘lar (xo’lashyo, materiallar, ehtiyot qismlar, pul mablag‘lari va boshqalar).
Korxonalar faoliyatida quyidagi mablag‘larga ham zaruriyat tug‘iladi: -qisqa va uzoq muddatli moliyaviy qo‘yilmalar (aksiya, obligatsiya, qarzlar, depozitlar va h.k).
Korxonalarga asosiy vositalar quyidagi usullar orqali kirim qilinadi:
a) sotib olish;
b) ta’sischilarning hissasi tariqasida;
c) bepulga olish;
d) moliyaviy yoki operativ ijaraga olish.
Asosiy vositalar hisobi 0100-“Asosiy vositalar” aktiv schyotda yuritiladi. Demak, asosiy voitalar ta’sischilardan hissa tariqasida olinsa, uning oldin foydalanilgani va foydalanmaganligiga qarab buxgalteriya yozuvlari aks ettiriladi. Asosiy vositalarni kirim qilish AV-1, ya’ni “Asosiy vositalarni qabul qilish-topshirish” dalolatnomasida rasmiylashtiriladi.
Ushbu hujjatda qabul qilinayotgan asosiy vositalar bilan bog‘liq ma’lumotlar aks ettirilgan bo‘lib, shu ma’lumot asosida buxgalteriya yozuvlari aks ettiriladi.