4-Mavzu: Antik davr madaniyati (2 soat) Reja

Birinchi imperator
, prinsipiat (
shu 
sababli imperiyani prinsipiat deb atalgan) 
bo‘lgan 
Oktavian
ga Senat 
Avgust 
unvonini ― “Muqaddas kishi” faxriy nomini bergan. Oktavian 
davridan boshlab butun Apenin yarim oroli Italiya
1
deb atala boshlangan. 
Besh asr davom etgan Rim imperiyasida Avgust davri (mil. av. 20-14) Rim 
madaniyatining oltin davri hisoblanadi. 
Din va mifologiya. 
Qadimgi rimliklar juda ko‘p ma’budlarga e’tiqod 
1
Italiya ― yunoncha buzoqlar mamlakati degani.

---

qilganlar, turli narsalarning, masalan, buloq, o‘rmon, daraxt, joylarning va 
ekinlarning ilohiy homiysi — ma’budasi mavjud deb ishonganlar. Bu 
ma’buda va homiylar dastlab qiyofasiz, keyinchalik etrusk va yunon dinlari 
ta’sirida inson qiyofasida tasvir etilgan. Ularga qurbonlik qilib turilgan 
(
masalan, hosilni oshirishni so‘rab sigir qurbonlik qilingan
). 
Ibtidoiy dinlarga e’tiqod qilgan kishilar chakalakzor, tog‘, maydonlarda 
ibodat qilganlar (
shu erlarda mehroblar ishlangan
). Ibodatxonalar qurish 
odati rimliklarga etrusklardan o‘tgan. Mars (dastlab 
dala va hosil ma’budasi; 
keyinchalik - urush ma’budasi
), Diana (
yunonlarda - Artemida; ov 
ma’budasi
), Venera (
bog‘, hosildorlik ma’budasi, keyinchalik -Afrodita - 
muhabbat va go‘zallik ma’budasi
), Fortuna (
omad ma’budasi
), Feroniya (
er 
ma’budasi
) kabi umum-italyan xalqlarining ma’budlari deb qaralgan. Ayrim 
ma’budlarga ma’lum tabaqalar, ma’lum kasb egalari ko‘proq e’tiqod bilan 
qaraganlar. Macalan, chavandozlar Neptunga, savdogarlar Merkuriyga, qullar 
Dianaga ko‘proq e’tiqod qilishgan. 
Ma’naviy madaniyat sohasida rimliklar yunon madaniyatining vorislari 
hisoblanadilar. Ko‘plab yunon ma’budlari nomlari o‘zgartirilgan. 
CHunonchi, Zevs - YUpiterga, Kronos-Saturnga, Paseydon-Neptunga, 
Germes Merkuriyga, Gefest-Vulkanga, Gera ― YUnonaga, Afrodita ― 
Veneraga, Artemida ― Dianaga, Afina-Minervaga aylangan. 
Rimliklarda oila homiysi ma’bud 
Vesta
ga alohida e’tibor berganlar. 
Vesta ibodatxonasi uchun zodagon oilalardan vestalkalarni-yosh qizlardan 
tanlaganlar. Ular 30 yil mobaynida ibodatxonada xizmat qilishlari kerak 
bo‘lgan. Vestalkalarni juda xurmat qilishgan. Agar vestalkaga jinoyatchi 
to‘g‘ri kelib qolsa-yu, vestalka iltimos qilsa jinoyatchining aybi kechirilgan. 
Vestalka o‘zaro urishayotganlar oldiga kelsa, janjalni darhol to‘xtatishgan. 
Ularni o‘choq-olovni saqlovchi homiylar deb hisoblashgan. Vestalkalar 
xizmat davrida bokiraligini saqlay olishmasa, unda ularni tiriklayin erga 
ko‘mishgan. 
Rimda fan va maorif katta muvaffaqiyatlarga erishgan. Ta’lim uch 
bosqichdan iborat edi: boshlang‘ich ta’lim, grammatika va ritorika maktabi. 
Imperatorlar ritorika maktabi uchun katta mablag‘ ajratganlar. Barcha ta’lim 
bosqichlarida o‘qish, yozish va hisoblash o‘rgatilgan. O‘rta maktablarda 
muallimlar yunon tili va etti fan: grammatika, dialektika, ritorika, musiqa, 
arifmetika, geometriya, astronomiyani o‘rgatganlar. Bular qatorida 
arxitektura va tibbiyot ham o‘qitilgan. Boshlang‘ich maktabda o‘qish 7 
yildan 12 yilgacha davom etgan. 
Rimda keng yoyilgan oliy gumanitar maktab 
ritor 
maktabi deb atalgan. 
Undagi 3 bosqichli ta’lim ushbu tizimning yuqori cho‘qqisi bo‘lgan. 
Boshlang‘ich, o‘rta va grammatik maktabdan so‘ng. Ritor maktabida chiroyli 
so‘zlash san’ati, notiqlik mahoratini egallash o‘rgatilgan. Ularda notiqlik 
san’atidan tashqari yosh notiqlarning dunyoqarashini shakllantirishga yordam 
beradigan turli fanlar, xususan, ritorika, huquqshunoslik, tarix, adabiyot, 
falsafa o‘qitilishiga e’tibor qaratilgan. Mark Tulliy Sitseron va Mark Fabiy 
Kvintilianlarning «Notiqlik san’ati bo‘yicha o‘gitlar» kitobi pitor maktabini 

---

boshqarishda foydalaniladigan asosiy qo‘llanma hisoblangan. Ular ritor 
maktabini rivojlanishning yangi bosqichiga olib chiqdilar va Rimda bu 
maktablarning davlat tasarrufiga o‘tishini ta’minladilar. 
Rimliklarda quyidagi ommaviy yirik bayramlar bo‘lgan: