4-Mavzu: Antik davr madaniyati (2 soat) Reja

Praksitel 
quyi klassika davri namoyondasidir. Uning asarlari asosan 
marmardan ishlangan. Praksitel davrning badiiy talablariga javob beradigan 
yangi, o‘ta nozik go‘zallik namunalarini yaratdi. U YUnon haykaltaroshligida 
birinchi bo‘lib yalang‘och ayol obrazi “Afrodita” haykalini yaratgan. Asarlari 
nisbatlar jihatidan kelishgan va uyg‘un; marmarni mahorat bilan yo‘nib, 
tasvirni his qila olgan va uning mayin shakliga erishgan. Praksitel shakllariga 
nafis holat va engillik bera oladigan tashqi tayanch nuqtalarini topa olgan: 
Bular “Musallas quyayotgan satir”, “Erot”, “Apollon Saurokton” haykallarida 
yorqin namoyon bo‘lgan. 
Galikarnas
-qadimda Kichik Osiyo sohilida joylashgan yunon 

---

shaharlaridan biri bo‘lib, o‘z zamonasida nihoyatda go‘zalligi bilan mashhur 
bo‘lgan. Oq marmardan ishlangan muhtasham qasrlar, teatrlar, shoh saroyi, 
bog‘lar, keng ko‘chalar shahar husniga husn qo‘shib turgan. Galikarnas 
dovrug‘ini olamga mashhur qilgan shoh Mavsol maqbarasini
1
qurgan kishilar 
uni olamning etti mo‘‘jizasidan biri deb ko‘klarga ko‘tarishgan. 
1
Mavsol nomidan keyinchalik mavzoley so‘zi kelib chiqqan. 

---

Me’morlar to‘g‘ri to‘rtburchakli, kengligi 66 metr, uzunligi 77 metrga 
yaqin, balandligi 46 metrli uch bo‘linmadan iborat ajoyib maqbara yaratishdi. 
Birinchi bo‘linma oq marmardan baland qilib ishlangan zinali tagkursi
bo‘lib, unda Mavsol va Artemisiyaning maqbarasi joylashdi. YUqori qismi 
binoning to‘rt tomonini o‘rab turuvchi, marmardan ishlangan bo‘rtma 
shakllar bilan bezatildi. Bino yuqorisidagi ikkinchi bo‘linmaning atrofi qator 
ustunli sahn bo‘lib, bu er ilohiy shoh va uning rafiqasi sharafiga qurbonlik 
qilish uchun mo‘ljallangan. Ustunlar serbezak piramonlar bilan yasatilgan. 
Binoning eng tepasiga marmardan ishlangan haykal-to‘rt ot qo‘shilgan ikki 
g‘ildirakli arava o‘rnatilgan. 
Binoning quyi qismi atrofiga sherlar hamda otlarini eldirib borayotgan 
suvoriylarning haykallari o‘rnatildi. Maqbaradagi quyi va yuqori xonalarning 
shiftlarini ichki tomondan o‘n beshta ustun ko‘tarib turgan. 
Maqbarada shoh Mavsol va malika Artemisiya haykali yonma-yon 
turgan. CHunki, Artemisiya umr yo‘ldoshi xotirasini abadul-abad yod etuvchi 
vafodor beva sifatida o‘zini ham abadiylashtirgan. Mashhur haykaltarosh 
Skopas 
o‘z zamonasidagi haykaltaroshlik an’analariga xilof ravishda, 
toshdagi ko‘r ko‘zlarni ko‘ra oladigan qilib, malikaning ko‘z boqishida 
ayriliq dardi, iztirob, qahr va anduhni ifoda eta olgan. G‘arb varvarlari – 
salibchilar ushbu binoda ishlatilgan materiallarni buzib olib, o‘zlarining saroy 
qurilishiga ishlatishgan.