4-мавзу: Ҳаётий фаолиятга таъсир этувчи атроф муҳит параметрларини тахлил қилишда қўлланилувчи қурилмалар ва аппаратлар

Тупроқни ўрганиш: зарарланиш сабаблари, усуллари ва хусусиятлари
Сиз нима ейсиз. Тананинг ҳужайралари ва тўқималари овқатланиш пайтида унга кирадиган элементлардан ҳосил бўлади. Ва автомобил двигателининг ҳолати ишлатилган бензин ва ёғга боғлиқ бўлгани каби, уни истеъмол қиладиган озиқ-овқат ҳам инсон саломатлигига бевосита таъсир қилади. Ҳам ўсимлик, ҳам ҳайвонот маҳсулотларининг сифати дон, мева, сабзавот етиштирилган ва ҳайвонлар озиқланадиган тупроқ ҳолатига боғлиқ.
Кўпинча биз касалликларга дуч келамиз, келиб чиқиши ноаниқ оғриқларга дуч келамиз ва бунинг сабаби шундаки, биз яроқсиз ерларда етиштирилган овқатни истеъмол қиламиз. Тупроқни ўрганиш унинг қишлоқ хўжалиги мақсадларига мос келишини аниқлашга имкон беради.
Тупроқни ўрганиш - бу қачон керак?
Тупроқни таҳлил қилиш турли мақсадларда амалга оширилади. Масалан, ишлаб чиқувчи уни муҳандислик-қидирув ишлари доирасида бажариши шарт. Қишлоқ хўжалиги ишлаб чиқарувчилари тупроқнинг хавфсизлигини ва унинг макро ва микроелементлар билан қанчалик бойитилганлигини аниқлаш учун ушбу усулга мурожаат қилишади.
Тупроқнинг сифатини нафақат қишлоқ хўжалиги эрларининг эгалари кузатиши керак. Ушбу кузатишлар яшаш худудлари, курорт зоналарида, санитария муҳофазаси зоналарида кузатилади. Нормалар ва қоидалар СанПиН 2.1.7.1287-03 "Тупроқ ва тупроқ сифатига санитария-эпидемиологик талаблар" қарорида мустаҳкамланган.
Тупроқни ўрганиш натижалари кўплаб ҳуқуқий масалаларни ҳал қилишда муҳим аҳамиятга эга ва бундай ҳолларда фақат аккредитатсиядан ўтган лабораториялар томонидан берилган ҳужжатлар муҳим бўлади. Таҳлилни аккредитатсиядан ўтмаган муассаса ҳам амалга ошириши мумкин. Бундай ўрганиш сезиларли даражада кам харажат талаб қилади ва бу асосан ер эгалари ва боғбонлар томонидан талаб қилинади.
Ўғитлар ва зараркунандаларга қарши воситалар, яқин атрофдаги автомобил йўллари ва саноат объектларидан фойдаланиш, саводсиз боғдорчилик техникаси (масалан, ҳар йили бир хил экинларни эски жойга экиш) тупроқнинг токсик ифлосланишига, унинг турини ўзгариши ва натижада ўстирилган экинларни табиатдан чиқаришга олиб келади.
Бу жараён ҳамма жойда содир бўлмоқда. Ҳатто 50 йил олдин ҳам буғдой донаси 20-30% оқсилдан иборат бўлган ва бугунги кунда у атиги 8-12% ни ташкил қилади. Албатта, биз болаларимиз барча керакли витаминларни олишлари учун биз яхши овқатланишни, оиламиз учун энг яхшисини истаймиз. Дўконда апелсин, олма, ўтларни сотиб оламиз, танани фойдали моддалар билан тўйинтиришни хоҳлаймиз, лекин биз уларни оламизми? Америкалик олим Ф.А. Баер тадқиқот олиб борди. У турли минтақалардаги фермер хўжаликларидан сабзавот ва меваларни йиғиб, уларнинг озуқавий қийматини таҳлил қилди. Охир-оқибат, битта шпинатда жуда кўп темир борлиги, бошқасида эса умуман йўқлиги аниқланди. Ва шунга ўхшаш бошқа маҳсулотлар билан.
Бу муҳим!
Тупроқда оғир металларнинг борлиги сабабли пайдо бўлган микроэлементларнинг етишмаслиги, улар саноат чиқиндиларидан келиб чиқади, Ўзбекистонда болалар касаллиги ўсишининг омилларидан биридир.
Озиқ моддаларнинг консентрацияси етарли бўлиши учун сиз кимёвий моддалар ва пеститсидлардан фойдаланмасдан етиштирилган органик маҳсулотларни истеъмол қилишингиз керак. Лекин уларни қаердан сотиб олиш мумкин? Энг яхши вариант - уни ўзингиз етиштиришингиздир.
Шуни эсда тутиш керакки, кўплаб ўсимлик турлари тупроқни ўзига хос хусусиятларга эга. Баъзилар учун озгина кислотали, бошқалари заиф оҳакда яхшироқ ўсади. Кислота (рН) муҳим омил ҳисобланади. Помидор, бодринг ва бошқа кўплаб сабзавотлар кислотали тупроқларда ўсмайди.