4-маъруза. Uftt va mobil aloqa operatorlarini ngn texnologiyasiga migratsiyalash usuli

3G avlod tarmoqlari.
Uchinchi avlod tarmoqlari mobil aloqaning 
bir nechta standartini bildirib, bir qator farqli belgilarni ko‘rsatadi. 
Foydalanishga 2002 yil topshirilgan. Servislari: telefon (tovushni raqamli 
uzatish), videotelefon, elektron xabarlarni uzatish/qabul qilish, 
tovushlarni, , rasmlarni uzatish/qabul qilish, fakslar uzatish/qabul qilish, 
tovush pochtasi, videopochta, Internetga yuqori tezlikli kirish, 
radio/MR3-pleer, karaoke, multio‘yinlar, TV va videopleer, 144 Kbit/s 
dan 2 Mbit/s gacha tezlikda ma’lumotlar uzatish. 
4G avlod tarmoqlari.
To‘rtinchi avlod tarmoqlari uchinchidan 
asosan ma’lumotlar uzatish tezliklari bilan farqlanadi. To‘rtinchi 
avlodning tizim va standartlari xozirda ishlanmada, taxminiy amalga 
oshirilishi 2009 yil. 
3G tarmoqlarining rivojlanishi multimedia kontentini yuqori 
tezlikda yuklatishi, elektron pochta, faylli ilovalar, on-layn o‘yinlar bilan 
ishlash qulayligi sababli ma’lumotlar almashinish bo‘yicha xizmatlar va 
servislardan foydalanish sifati va qulayligini abonentlar uchun sezilarli 
yaxshilaydi. 
Mobil aloqa uchinchi avlodi texnologiyasi - bu muloqatga va 
axborotga kirishning kardinal yangi texnologiyasidir. Abonent o‘z 
suxbatdoshi bilan nafaqat gaplashadi, balki uni mobil tarmoqqa telefon 
yoki maxsus sim-karta yordamida ulangan videotelefon yoki noutbuk 
yordamida ko‘rishi, Internet tarmog‘i bo‘yicha sayoxat qilishi va internet- 
kirishning hamma afzalliklardan foydalanishi mumkin. 
4.5. IMS ga Release 4-A, Release 5 va h.k. o‘tish arxitekturasi 
 
Ovozni paketli kommutatsiya qilingan tarmoqlar va IP orqali uzatish 
g'oyasi 
muvaffaqiyatli 
bo'lgandan 
so'ng, 
operatorlar 
mavjud 
telekommunikatsiya tarmoqlarini o'zgartirish haqida jiddiy o'ylashdi. 
3GPP guruhi telekommunikatsiya tarmoqlarining paketli kommutatsiya 
texnologiyalari bilan o'zaro aloqasini rivojlantirish bilan shug'ullangan. 
3GPP-ning 99-chiqarilishi (3GPP R99) uyali aloqa tarmoqlarida paketli 
kirishning paydo bo'lishi deb hisoblanadi, bu erda GPRS texnologiyasiga 
asoslangan mavjud uyali aloqa tarmoqlarida PS domeni qo'llab-
quvvatlandi. Ammo ish davom etdi va allaqachon 4-chi versiyada (R4 
3GPP) abonentlar SoftSwitch-kommutatorga ulangan. Beshinchi chiqish 
(R5 3GPP) IMS arxitekturasining paydo bo'lishini belgilab berdi, garchi 
dastlab faqat multimedia xizmatlarini ko'rsatish uchun quyi tizim rolida 
bo'lsa-da, keyinchalik (R5 3GPP) arxitektura asosiyga aylandi va 

---

abonentlarni o'ziga o'tkazdi. 
Dastlab 3G IP guruhi IP texnologiyalari asosida uyali aloqa 
tarmog'ini yaratish g'oyasi bilan shug'ullangan. Keyinchalik u IP-tarmoq 
arxitekturasini rivojlantirishga asos solgan GPRS texnologiyasini ishlab 
chiqdi. 
Keyinchalik, 3GPP ishchi guruhi yig'ildi, u 2001 yilda ALL-IP 
arxitekturasi elementlari paydo bo'lgan 4 versiyasini (dastlab 2000 yil deb 
nomlangan) taqdim etdi. Beshinchi versiya arxitekturaning IMS nomli 
dastlabki versiyasini taqdim etdi va yuqori tezlikda paketli ma'lumotlar 
(HSDPA) texnologiyasini qo'shdi. Oltinchi nashrda IMS arxitekturasiga 
o'zgartirishlar kiritildi, shuningdek simsiz LAN tarmoqlarini qo'llab-
quvvatlash. TISPAN guruhining ishi tufayli 3GPP-ning ettinchi 
chiqarilishi sobiq tarmoqlarni qo'llab-quvvatladi. 
Shuningdek, hozirgi 
vaqtda 3GPP2 ishchi 
guruhi IMS 
arxitekturasida 
CDMA2000 
texnologiyasini 
qo'llab-quvvatlashni 
rivojlantirmoqda. 
Asosiy protokol sifatida ulanishni o'rnatish protokoli (SIP) tanlandi. 
SIP-ning muhim xususiyati - bu kengaytirilishdir, bu protokolga yangi 
funktsiyalarni qo'shish qobiliyatidan iborat, bu yangi protokolni 
o'zgartirmasdan tarmoqqa yangi funktsiyalarni qo'shishga imkon 
beradigan yangi sarlavhalar va xabarlarni qo'shish orqali amalga 
oshiriladi. 
TISPAN ishchi guruhi arxitekturani 3GPP-dan takomillashtirib, 
keng polosali tarmoqlar bilan o'zaro ishlash uchun elementlarni qo'shdi. 
Keng polosali tarmoqlarni qo'llab-quvvatlash quyidagi elementlar bilan 
ta'minlanadi: NASS - tarmoq ulanishining quyi tizimi, uning asosiy 
vazifalariga quyidagilar kiradi: IP-manzillarni dinamik belgilash, 
autentifikatsiya va avtorizatsiya, kirish tarmog'ining konfiguratsiyasi, IP-
darajadagi joylashishni boshqarish; RACS - resurslar va kirishni 
boshqarish quyi tizimi, mavjud manbalar va mahalliy sessiyalarni qabul 
qilishni boshqarish siyosati to'g'risidagi ma'lumotlarga, shuningdek, 
shlyuzlar nazorati yordamida tarmoqqa kirishga kirishni boshqarish 
funktsiyalarini ta'minlaydi; PSTN/ISDN Emulyatsiyasi - PSTN/ISDN 
tarmog'ini taqlid qilish, abonent nuqtai nazaridan PSTN tarmog'ining 
xizmatlariga to'liq mos keladigan xizmatlar to'plamini shakllantirishni 
ta'minlaydi. 
IMS kontseptsiyasi birinchi bo'lib 3GPP Release 5-da (2002 yil 
mart) taqdim etilgan. U o'zining asosiy maqsadi - IP protokoli asosida 
mobil tarmoqlarda multimedia xizmatlarini qo'llab-quvvatlash va IMS 

---

arxitekturasi asosida 3G mobil tarmoqlarining 2G simsiz tarmoqlari bilan 
o'zaro ta'sir mexanizmlarini ishlab chiqdi. 
IMS kontseptsiyasiga muvofiq 3G tarmoqlarining arxitekturasi 
transport, qo'ng'iroqlarni boshqarish va dastur qatlamlariga bo'linish bilan 
bir necha qatlamlarga (tekisliklarga) ega. IMS quyi tizimi kirish 
texnologiyalaridan mutlaqo mustaqil bo'lishi va mavjud bo'lgan barcha 
tarmoqlar - mobil va statsionar, telefon, kompyuter va boshqalar bilan 
o'zaro aloqani ta'minlashi kerak. 
3GPP Release 6 hujjatida (2003 yil dekabr) IMS kontseptsiyasining 
bir qator qoidalariga oydinlik kiritildi, simsiz lokal tarmoqlar bilan o'zaro 
aloqalar 
va 
axborot 
xavfsizligi 
(kommutatorlardan, 
abonent 
sertifikatlaridan foydalanish) masalalari qo'shildi. 
6 va 7-nashrlar IP-aloqalarni SIP orqali amalga oshirish siyosatini 
belgilaydi. Unga ko'ra, SIP to'g'ridan-to'g'ri mobil terminaldan 
boshlanadi. 
Release 7 spetsifikatsiyasi statsionar tarmoqlarda ikkita asosiy 
xususiyatni qo'shadi: 
Abonentni autentifikatsiya qilish mexanizmini ta'minlaydigan va 
statsionar tarmoqlarda zarur bo'lgan Network Attachment, chunki ularda 
foydalanuvchi identifikatori SIM-kartalari mavjud emas; 
Aloqa seanslarini ta'minlash uchun statsionar tarmoqlarda tarmoq 
resurslarini zaxiraga soladigan Resurs Admission. 
IMS kontseptsiyasini sobiq tarmoqlarga tarqatishga qaratilgan 
ishlarni TISPAN qo'mitasi olib bormoqda. ETSI tomonidan IMS 
arxitekturasiga bo'lgan qiziqish taniqli TIPHON (Telecommunications 
and Internet Protocol Harmonization Over Networks) guruhi va SPAN 
(Services and Protocols for Advanced Networks) texnik qo'mitasini
birlashtirgan yangi ishchi guruhni yaratishga olib keldi (2003), bu 
tarmoqlarni standartlashtirish uchun javobgardir. 
TISPAN (Telecommunications and Internet converged Services and 
Protocols for Advanced Networking) deb nomlangan yangi guruh 
bugungi va kelajakdagi konvergent tarmoqlarni, shu jumladan VoIP, 
NGNni va IMS arxitekturasi bilan bog'liq barcha narsalarni 
standartlashtirish uchun javobgardir.