4-ma’ruza. Opеrasion tizim tushunchasi va uning turlari

Windowsning xizmatlari (servislari):

Foydalanuvchi rejimida ilovalarni kompyuter tizimida ishga tushirishda Windows amaliyot tizimi, servis xizmatlarni bajaruvchi va yordamchi xizmatlarni bajaruchi hisoblanadi.
Bajaruvchi xizmatlar Windows AT da ko’pgina bazaviy xizmatlarni o’z ichiga oladi.
Windows servis xizmatlari ATi uchun markaziy xizmatlarni bajaradi. Jumladan, oqim va jarayonlarni boshqarish, xotira va kiritish - chiqarishlarni qayta ishlashni boshqaradi.
Microsoft grafik interfeysli dastur ishlab chiqish maqsadida Windows nomli AT yaratdi.
Avvalida Windows alohida ATi bo’lmagan u MS DOSning grafik ilovasi bo’lgan .
Windows uchun bajaruvchi xizmatlar asosiy komponentlarining ba’zilari:

• 
  Ob’yektlar dispetcheri;
  
• 
  Tafsiflar dispetcheri;
  
• 
  Jarayonlar va oqimlar boshqaruvchisi;
  
• 
  Kiritish-chiqarishni boshqarish;
  
• 
  Boshqaruvchini ornatish va sozlash xotira dispetchiri.
  

Windows barcha optik disklar uchun standart bo’lib xizmat qiluvchi CD-ROM uchun kompakt disk fayl nomli faylli tizimiga ega. CDFS Windows Mac ATi, Unix kabi ATlarga turli fayl tizimlarida ishlaydi. Bu ushbu ATlar o’rtasida ma’lumot almashish imkonini beradi.
Shuningdek Windows UDF nomli fayl tizimida ishlaydi. Ushbu jarayon barcha optik tashuvchilar uchun ma’lumotlarni saqlash standart fayl tizimi hisoblanadi. Lekin bu tizim asosan DVD, Blu-Ray va DVD video optik tashuvchilarida foydalaniladi⁴.
Windowsning birinchi lahjalari 1980-yillarda Microsoft firmasi MS DOC amaliyot tizimiga grafik interfeys ishlab chiqishga qaror qilgan. Shu bilan ushbu yo’nalish rivojlanishi boshlangan.
Microsoft grafik interfeysli dastur ishlab chiqish maqsadida Windows nomli amaliyot tizimini yaratdi. Avvaliga Windows alohida amaliyot tizimi bo’lmagan u MS DOC ning grafik ilovasi bo’lgan.
1983-yilda Windows 1.0 AT ishlab chiqarilgan, ammo Windows boshlang’ich versyalari katta yutuqqa ega bo’lmagan. Buning sababi, Windows dasturiy ta’minotida mavjud dasturlar ham oddiy va nomuqobil bo’lganligidir. Shundan so’ng Windows 3.1 versyalari ishlab chiqarilgan va keng ommaviy foydalanishga chiqarilgan.
Windows 95, Windows 98 ва Windows Milleniumнингоперационтизимларижудаo’хшашбo’лганлигиучунулар Windows 9хдебаталган.
Windows 95. Windows 95 Windowsнингаввалгикo’ринишлариганисбатанфойдаланишгақулайватармоқдагиимкониятларитакомиллаштирилгантурихисобланади. Windows илгаригиечимларидакo’рсатилганидекнафақат MS-DOS учунграфикинтерфейс, MS-DOS халигачаишланманингтагқисмида, балки Windows 95 шунингдекхусусийдрайверларини, масалансичқончани, CD-ROM ваовозликартаниишлатишимкониниберган. Windows 95 нингянгиимкониятларикo’пфункциялигива (Plug ва Play) иншоотларинианиқлашваконфигурацияқилишидадир.
Windows 98. Windows 98 Windows 95нингянгиланганватакомиллаштирилганкo’ринишидир, негаки Microsoft интернетнива Windowsнибирвақтнингo’зидаишлатишимкониниберади. Бунингнатижасида Windows 98 интернетнинг Internet Explorer вабошқадастурлариниқамраболишимконигаэгабo’лди.
Windows 95 Millenium. Windows 95 Millenium Windows 9x платформасигаасослангансериянингохиргирелизибo’либ, уасосанмул’тимедияниишлатишгақаратилганваичкибозоргамo’лжалланганвакилидир.
Windows NT. Комп’ютерларжудакo’пхотира, процессорнингишлашидаюқоритезликвадискдагикo’проқбo’шлиққаэгабo’лдилар. MS-DOS кo’пхотиранисақлабқолаолмайди, бирвақтнингo’зидабир-нечаиловалардаишлайолмайди, шусабаблиянгиоперационтизимгазарураттугилди. Бу Windows NTнияратилишигаолибкелди, бунда NT янгитехнологиявазифасинибажаради.
Microsoft 1993 йилидастлабки Windows NT версиясиниишлабчиқарганвауни Windows NT 3.1 дебатаган, негакибувақтда Windows 3.1 фойдаланишдабo’лган. Windows NT 3.1 худди Windows 3.1 сингариташқикo’ринишга, фойдаланувчиинтерфейсгаэгабo’лган, бироқулардаумуманфарқлиоперационтизимларo’рнатилган⁵.
Windows NT 4.0 1996 йилииккала Windows NT 4.0 версияларибиланяратилган. Windows NT 4.0 1996 yilda 2ta asosiy Windows NT 4.0 versiyalari bilan kirib keldi: Windows NT Server va Windows amaliyot tizimi uchun NT Workstation.
Windows NT 4.0 serveri tarmoq amaliyot tizimi bo’lib, local tarmoqlarning serverlarida qo’llash uchun mo’ljallangan.
Windows NT 4.0 Workstation 2ta uyali komputerlar va ishchi stantsiyalar uchun mo’ljallangan bo’lib, u asosan kompaniyalarda local tarmoqlar ishchi stantsiyalari sifatida ishlatilgan.
Windows NT 4.0 32-razryadli amaliyot tizimlari uchun takomillashgan tizim bo’lib, u havfsiz, barqaror va moslashuvchan hisoblanadi, shu bilan birga bitta kompyuterda bir nechta mikroprotsessordan foydalanish imkonini beradi. Windows NT 4.0 katta hajmli hotira va katta hajmli qattiq disklarni ishlata olganligi tufayli u mashtablasha oladigan amaliyot tizimi bo’lib hisoblanadi. Lekin shunga qaramasdan, Windows NT 4.0 Windows 95 amaliyot tizimining bir qancha imkoniyatlarini bajara olmaydi, masalan, qurilmalarni avtomatik tarzda aniqlash va konfigurasiyalash imkoniyatini bajara olmaydi (Plug и Play).
Windows NT tizimning havfsizligini ta’minlovchi modelning bir qismi sifatida yaratilgan, shuning uchun zamonaviy Windows tizimida ishchi stansiyalardan foydalanish uchun siz tizimda ro’yhatdan o’tgan (registratsiyalangan) foydalanivchi bo’lishingiz lozim.
Ishchi stansiyalarda bir nechta foydalanuvchini belgilash mumkin, bunda har bir foydalanuvchi fayllar va sistamali resurslardan foydalanish uchun o’zining ma’lum huquqlariga ega bo’lishi mumkin.

3.