4-bob. To‘lov balansining iqtisodiy tahlili

Real va moliyaviy operatsiyalar. To‘lov balansi real va moliyaviy oqimlardan tarkib topgan. Real oqimlar – bu tovarlar va xizmatlar bilan amalga oshiriladigan (import, eksport, etkazib berish) operatsiyalar mahsuli.
T^• ransfertlar. Milliy chegaralar orqali beg‘araz transfertlar bir tomonlama amalga oshirilgan operatsiyalarni o‘zida namoyon etadi. Faraz qilaylik, YAponiya hukumati O‘zbekistonga jamoat transporti uchun bir necha avtobusni topshirdi.
Rezidentlik. To‘lov balansida rezidentlik konsepsiyasi operatsiya ishtirokchisining millatiga emas, balki uning iqtisodiy manfaatining markaziga asoslanadi.
Mazkur amaliyot Milliy hisobvaraqlar tizimi (MHT)da
qo‘llaniladi.

2. Importni tahlil qilish

Kichik davlat gipotezasidan foydalanilganda, chet el valyutasidagi import narxi jahon bozorida aniqlanadi va o‘sha davlatning boshqaruvi organli tomonidan boshqarilmasligi nazarda tutiladi.
Bu holda import hajmi ichki talab bilan importga bo‘lgan talab quyidagi formula ko‘rinishida aniqlanadi:

M Yd _, Pm Pm Py Py

• 
  BU ERDA:
  

(4.4.1)
(+) (-)

M – importning qiymati;
Pm – eksportning milliy valyutadagi narxi;
Yd – ichki daromad (yoki ichki talab); Py – ichki narxlar darajasi.

Import hajmi haqiqiy daromad yoki haqiqiy ichki xarajatlar oshganda o‘sishi mumkin. Narxlarning raqobatbardoshlik o‘zgaruvchanligi ularning nisbatan o‘zgarishiga import hajmining reaksiyasini, chunonchi mos valyutalarda ichki va tashqi narxlarning harakatini, shuningdek, almashish kursini aks ettiradi.