4-bob. Kar’jerden kon massasini transportda tashish jarayonlari

4.6-rasm. Elementar yuk oqimlari sxemasi: 1 – qoplovchi tog‘ jinsi; 2 – foydali qazılma; 3 – navbati bilan o‘zgargan holatda qoplovchi tog‘ jinsi va foydali qazılma.

Agar karyerdegi alohida yuk oqimlari har xil yo‘nalishlar bo‘ylab yjer yuzasiga chiqarilsa , bunday yuk oqimi tarqoqlashgan yuk oqimi deyiladi.

4.7-rasm. Elementar yuk oqimlari sxemasi: 1 – qoplovchi tog‘ jinsi; 2 – foydali qazılma; 3 – navbati bilan o‘zgargan holatda qoplovchi tog‘ jinsi va foydali qazılma.


1. 1. Kán massasın kanveyer transportı menen tasıw

Kanveyer transportı - transport túri retinde qashannan bjerliljerden bjerli isletlishiga qaramastan Karyerlerde jas transport túri esaplanadı. Kanveyer metall konstruktsiyalardan dúzilgen bolıp, tasıwshı aǵzası retinde rezina lenta (lentali kanveyer), gúrekli shınjır (gúrekli kanveyer), plastinkalar (plastinkalı kanveyer) yamasa salma forma daǵı (vibratsiyali kanveyer) aǵzaları isletiledi. Karyerlardi jumsaq, maydanlanǵan (bólek ólshemi 400 mm ge shekem ) qattı hám yarım qoyatoshlarni tasıw ushın lentali kanveyjerljer keń qollanılıp atır. Olardıń jumıs Principi sonnan ibarat : kanveyer lentasida taw jınısları toldırılıp baraban júritkish járdeminde tartıw menen háreketke keltirilib tashiladi. Kanveyer lentasiga nagruzkani kemeytiw ushın qosımsha tartıw aǵzaları, polat jıp, shınjır, telejkalar qollanıladı. Bunday jaǵdaylarda lenta tek kán massasın jaylastırıwshı ıdıs wazıypasın oteydi.
Karyerlerdegi kanveyerler transportı jaylasıwı hám móljelına qaray zaboydagi, jıynawshı, júk kóteriwshi, magistral hám awdarma túrlerine bólinedi.
Zaboy kanveyerleri tekshe jumısshı maydanshasına jaylastırılıp, kán massasın ekskavatardan jıynawshı onveyrgacha tasıwǵa mólsherlengen. Karyerlerde zaboy fronti ólpeń jıljıp barǵanlıǵı ushın zaboy kanveyer seksiyaları arnawlı texnika turbodozjerlar járdeminde yamasa gusinitsalık, qádemleytuǵın mexanizmljer járdeminde jıljıtıladı.
Jıynawshı (uzatıwshı ) kanveyjerljer Karyerning qaptal bóleginde jaylasqan bolıp, olar bir yamasa bir neshe zaboy kanveyerleridan júk kóteriwshi kanveyerga tasıwǵa mólsherlengen. Jıynawshı kanveyerler zaboy kanveyerleri artınan óz oǵına parallel jóneliste gusinitsalı yamasa rels jollı ızlarda háreketlenedi.
Júk kóteriwshi kanveyjerljer jumısshı bolmaǵan yamasa waqtınshalıq jumısshı bolmaǵan Karyer bóleginde (transheyalarda yamasa jer astı qıya jer astınan qazılǵan tar jolında ) jaylasqan bolıp, Karyer jumısshı bóleginen kán massasın joqarıǵa tasıwǵa mólsherlengen. Júk kóteriwshi kanveyer júkti jıynawshı kanveyerden alıp, ápiwayı Kanveyerlerda 18º múyesh astında hám arnawlı kanveyerlerde 50º ge shekem qıyalıqta karyer bortı boylap jer maydanına kóteredi. Júk kóteriwshi Kanveyer talay joqarı júritkishi hám konstruksiyaǵa iye bolıp bir jerde ornıqlı ornalatıwǵa mólsherlengen. Kán massasın qattı jınıslarda 14º múyeshten joqarı hám jumsaq jınıslarda 18º den joqarı biyikliklerge ónimli hám qawipsiz kóteriw ushın lenta maydanı qabırǵalarǵa bólınıp jasaladı yamasa joqarıdan basıp turıwshı lenta yamasa shınjırlı tar isletiledi. Olar materiyaldı tómenge jıljıtılıp ketiwine jol qoymaydı.
Magistral kanveyerler. Karyer maydanında jaylasqan bolıp, qatlam jınıslardı awdarmaǵa hám paydalı qazılmalardı bayıtıw fabrikasına yamasa bazalarǵa tasıwǵa mólsherlengen.
Awdarma kanveyerler awdarmalarda jaylasqan. Atqaratuǵın jumısına qaray olar zaboy kanveyerlerge uqsap ketedi. Olar - awdarma frontı dep ataladı. Dúzilisi boyınsha qayta jukleytuǵın hám awdarma payda etiwshiler menen birgelikte kompleks payda etedi. Qayta jukleytuǵın uzatıwshı aǵza wazıypasın oteydi, ekskavatardan zaboy kanveyerge shekem yamasa zaboy kanveyerinen jıynawshıǵa bir jıyekten - ekinshisine, sol sebepli ol ózi júrer gusinitsalı yamasa qádemleytuǵın forma daǵı júriw mexanizmine iye bolıp, qabıl etiwshi hám kanveyer sońında tógiwshi bólimleri bolıp, bul bólim 18º ge shekem hár qanday qıyalıqta isley aladı. Tegis tegislikte qabıl etiwshi úskene hám tógiwshi bólimleri 60º ge shekem múyeshka búklemi múmkin.