4-bob. Kar’jerden kon massasini transportda tashish jarayonlari

5. 2-súwret. Awdarma konstruksiyası jáne onıń tiykarǵı parametrleri.
olardıń astına hám átirapına gilli jınıslar jaylastırıladı. Bul taw jınısları zıyanlı elementljerdiń juwılıp ketpewi hám átirap ortalıqtı geoximik zálellentirmew ushın izolyasiyalovchi ekran payda etedi.
Awdarmaniń ulıwma bálentligi optimal bolıwı kerek, sebebi taw jınıslardıń Awdarmalarǵa jaylastırıwǵa ketetuǵın ǵárejet kem boladı. Awdarma bálentligi qansha úlken bolsa, taw jınısların tasıw hám awdarma maydanın rekultivatsiya etiwge ketetuǵın ǵárejet sonsha úlken boladı. Lekin awdarma iyelep turǵan jay qansha kishi bolsa, awdarma astındaǵı yjerni iyelep bánt qılıw sonsha kishi boladı. Temir jol transportı qollanılǵanda tegis orında awdarmaniń optimal bálentligi 100-300 m ga etedi. Tawlıq orınlarda bolsa, awdarma bálentligi 200-500 m ga etedi.
Awdarma ótiw keńligi awdarma payda etiw usılı hám transport túrine baylanıslı boladı hám jollardı qózǵaw qádemine teń boladı. Jollardı qózǵaw qádemi - awdarma úskeneljeri parametrleri menen anıqlanadı hám temir jol transportı qollanılǵanda : plugli awdarmalarda 1, 5-3 m, ekskavatarli agdarmalarda: mexanik gúrek menen 21-34 m, draglaynlar menen 120 m ge shekem, buldozjerli awdarmalarda 50-60 m den 110 -120 m ge shekem, avtomobil transportında : buldozjerli awdarmalarda 35-50 m, draglaynlar qollanganda 200 m ge shekem boladı. Awdarmali ótiw kólemi yamasa awdarmali tupiktiń qabıllaw qábileti, bul - joldı bir márte qózǵaw ornına awdarmaga jaylastırıw múmkin bolǵan kán jinsi muǵdarı bolıp tabıladı.
Awdarmali tupiktiń qabıllaw qábileti (m³/m):

V = h_ya-A_o/k_p, (5.1)

bul jerde:

hya - awdarma yarusi bálentligi, m;
Ao - jollardı qózǵaw qádemi, m;
kp - taw jınıslarınıń maydanlanǵanlıq koefficiyenti.
Qabıllaw qábileti 1 m awdarmali tupikda tómendegishe boladı : plugli awdarmalarda – 30-60 m³; mexanik gúrekli ekskavatarli awdarmalarda - 500-1200 m3; draglayn menen – 10-12 miń m³ ǵa shekem.
Awdarmalarni jaylastırıw ushın ajıratılǵan jay tómendegi talaplarǵa juwap bjeriwi kerek:
taw jınısların tasıw aralıǵı kishi bolıwı ushın, Karyerga jaqın aralıqta bolıwı kerek;
turaqlı awdarmalar iyelep turǵan maydan rudasiz hám kómirsiz bolıwı kerek.
Sırtqı awdarmalar kútá úlken jer maydanın iyeleydi. Úlken Karyerlarda bul maydan 2-3 mıń gektarǵa shekem etedi. Egjer bul maydanlar awıl hám orman xojalıǵı ushın jaramlı bolsa, ol halda bos taw jınısların Awdarmalarǵa jaylastırıw kán kárxanasına úlken zálel keltiredi. Sol sebepli xam awdarmalar ushın jaramsız maydanlar tańlanıwı kerek.
Qadaǵalaw sorawlar :
1. Maksimal shómishlew bálentligi nege baylanıslı?
2. Awdarmaniń tiykarǵı parametrlerine neljer kiredi?
3. Awdarma bálentligi hám awdarma tekshesi bálentligi neljerge baylanıslı?
4. Awdarmali tupiktiń qabıllaw qábiletin ushuntiring.
5. Awdarma ótiw keńligi nege baylanıslı boladı?