4-amaliy mashg`ulot: So‘z turkumlari. Fe‘l. Fe‘l negizi. Fellarning buyruq mayli 11-§. So‘z turkumlari

Tuslanish	Hozirgi zamon I shaxs
Fe’lning noaniq shakli
I	signo	signare
II	misceo	miscere
III	recipio	recipere
IV	audio	audire

14-§. Fe’l negizi
Fe’llarning negizini aniqlash uchun I, II, IV tuslanishdagi fe’llarning noaniq shaklidan -re qo‘shimchasini, III tuslanishdagi fe’llarning noaniq shaklidan -ĕre qo‘shimchasini olib tashlash kerak.

Tuslanish__Fe’lning_noaniq_shakli__Fe’l_negizi'>Tuslanish	Fe’lning noaniq shakli	Fe’l negizi
I	dare	da
II	miscere	misce
III	recipere	recip
IV	audire	audi

Mashq
2. Fe’llarning negizini aniqlang.

extendĕre, finire, addĕre, miscēre, sterilisare, recipĕre, studĕre, formare, lini-

re, filtrare.

Namuna:

Fe’l	Tuslanish	Negizi
colare	I	cola

15-§. Buyruq mayli
Buyruq mayli buyurish, so‘rash kabi ma’nolarni ifodalab, odatda ikkinchi shaxsga qaratilgan bo‘ladi. I,II,IV tuslanishdagi fe’llarning buyruq mayli birlikda fe’l negizidan iborat; III tuslanishdagi fe’lning buyruq maylini hosil qilish uchun fe’l negiziga - e harfi qo‘shiladi.

Tuslanish	Fe’lning noaniq shakli	Fe’l negizi	Buyruq mayli birlik son
I	dare	da	Da-бер!
II	miscere	misce	Misce-аралаштир!
III	solvere	solv	Solve – эрит!
IV	audire	audi	Audi – эшит!

Buyruq mayli ko‘plik sonini hosil qilish uchun I,II,IV tuslanishdagi fe’l-

larning fe’l negiziga -te qo‘shimchasini, III tuslanishdagi fe’llar negiziga

-ite qo‘shimchasini qo‘shish kerak.

Turlanish	Fe’lning noaniq shakli	Fe’l negizi	Buyruq mayli ko`plik soni
I	dare	da	Date- bering!
II	miscere	misce	Miscete-aralashtiring!
III	solvere	solv	Solvite – eriting!
IV	audire	audi	Audite- eshiting!

Mashq

3. Quyidagi fe’llarning buyruq maylini hosil qiling.

Destillare, miscĕre, extenděre, finire, formare, recipĕre, addĕre, signare.

Namuna:

Fe’l	Tuslanish	Negiz	Buyruq mayli
			birlik	ko‘plik
dare	I	da	da	date

16-§. Quyidagi fe’llarni yod oling!
I tuslanish

dare - bermoq

depurare - tozalamoq

filtrare - suzmoq, tinitmoq

sterilisare - sterilizatsiya qilmoq

colare - suzmoq

formare - tashkil etmoq

destillare - distillyatsiya qilmoq

signare - belgilamoq

servare - saqlamoq

parare - tayyorlamoq

refrigerare – sovitmoq

conservare – saqlamoq

agitare – chayqatmoq

II-tuslanish

continere - saqlamoq, tutmoq

miscere - aralashtirmoq

adhibere - qabul qilmoq, ishlatmoq

valere - so‘g bo‘lmoq

salvere - so‘g bo‘lmoq

III-tuslanish

recipere - olmoq

extendere - surtmoq

addere - qo‘shmoq

solvere - eritmoq

vertere - aylantirmoq, buramoq, o‘girmoq

concidere - kesmoq, qirqmoq

coquere - qaynatmoq

ponere - solmoq, yetkazib qo‘ymoq

sumere - qabul qilmoq, dori ichmoq

repetere - takrorlamoq, qaytalamoq

dividere - bo‘lmoq, ajratmoq

contundere - tuymoq

extrahere - ajratib olmoq

vivere - yashamoq

infundere - quymoq

conspergere - sepmoq
IV-tuslanish

finire - tamomlamoq

linire - surtmoq

audire - eshitmoq

Mashqlar
Quyidagi zanjirda berilgan beshta fe`lni toping va ularni o`zbek tilidagi

tarjimasi yoniga yozing.
S I G N A R E P E T E R E X T E N D E R E X T R A H E R E F R I G E-

R A R E

takrorlamoq ____________
ajratib olmoq ____________
belgilamoq ____________
surtmoq ____________
sovitmoq ____________
5. Quyidagi harflar orasida berilgan yigirmata fe`lni toping va o`zbek tiliga

tarjima qiling.
C O L A R E P E T E R E

O A P O N E R E X Z Y F

Q R V E R T E R E O F I

U C O N C I D E R E I N

E X T E N D E R E N M I

R E F R I G E R A R E R

E X T R A H E R E O D E

P A S I G N A R E I S V

A D A R E S U M E R E I

R D E S T I L L A R E V

A E D I V I D E R E D E

R R M I S C E R E T X R

E E D E P U R A R E Q E
6. Quyidagi so`zlarning antonimlarini toping.

Dare, miscere, addere, extrahere, coquere.

1^ PhDr. Lenka Řitičková, MVDr. Pavel Brauner, Ph.D. Professional Latin for Pharmacists., BRNO 2014., ISBN 978-80-7305-736-7