3D modellashtirish va raqamli animatsiya

 
 
Dizayn turlari 
 
Dizaynerlik faoliyatining to‘rtta asosiy turi mavjud: 
1. Grafik dizayn – turli xil vizual-axborotli mahsulot yaratish. 
Asosan, reklama materiallari (plakatlar, bukletlar, kalendarlar, 
reklamali videolavhalar va b.)ni yaratishda qo‘llaniladi.
2. Sanoat dizayni – sanoat ishlab chiqarish mahsulotlarini 
loyihalash va yaratish. Loyihalash jarayonida mahsulotning tashqi 
ko‘rinishi, uning tuzilmaviy va funksional xususiyatlari hisobga 
olinadi.
3. Landshaft dizayni – bog‘lashtirilgan parklarni o‘tkazish, 
shuningdek, turlicha kichik arxitekturaviy shakllar (yorgorliklar, 
favvoralar va b.)ni tashkil etish va yaratish.
4. Ichki (interer) dizayn – shinam turar joy va ish o‘rnini 
yaratish.
Dizaynga xos loyihalash jarayoni 
Dizaynerlik 
faoliyatining 
boshlanishida 
mahsulotlarni 
loyihalash bilan alohida shaxslar yoki kichik guruhlardagi kishilar 
shug‘ullanishgan. Vaqt o‘tishi bilan vaziyat o‘zgardi, o‘zining 
dizaynerlar jamoasiga ega bo‘lgan yirik kompaniyalar yuzaga keldi 
(masalan: avtomobilsozlik sanoatida “General Motors” va 
boshqalar, kompyuter sanoati “Microsoft Windows”, “Apple” va 
b.). 
Sanoat mahsulotlarini loyihalash jarayoni: 
1. Tayyorlanadigan mahsulot nusxasini yaratish. Ko‘psonli 
nusxalar yaratilgandan so‘ng, eng yaxshisi tanlab olinadi. 
2. Modellar va tajribadan o‘tgan namunalar yaratiladi va 
tekshiriladi. 
3. Mahsulotlarning birinchi to‘pi (partiya) chekli ravishda 
chiqariladi. Tajriba uchun chiqarilgan to‘plardan foydalanilgandan 
so‘ng keyingi tuzatishlar kiritiladi.
Tasvir modellari 

---

118 
 
Kompyuter grafikasida uch turdagi modellardan foydalaniladi: 
tasvirning pikselli (nuqtali) modeli, vektorli (obyektli) modeli va 
to‘rsimon (poligonal) model. 
 
 

---

119 
Pikselli model 
Tasvirning pikselli modeli o‘zida rastr-to‘rlarni, ya’ni 
tasvirning butun tekisligini qoplanishini namoyon etadi. To‘rning 
barcha kataklari bir xil shakl va o‘lchamga ega bo‘ladi.
Rastrning bitta katagi chegarasida joylashgan tasvirning qismi 
piksel yoki nuqta deb ataladi. Tasvirning sifati rastrning bitta 
katagida mavjud piksellar soniga bog‘liq va dpi – dots per inch 
(dyumlardagi nuqtalar soni) parametri bilan xarakterlanadi. 
Ruxsatdan (dyumlardagi nuqtalar soni) tashqari tasvir o‘zining 
o‘lchamiga ega bo‘ladi, bu ham uning sifatiga ta’sir ko‘rsatadi.
Tasvir sifatini tekshirish usullaridan biri masshtablash 
hisoblanadi. Yaxshi tasvirni 15–20% ga sifati yo‘qolmagan holda
kattalashtirish mumkin. Masshtablashtirilgan tasvirning sifati 
buzilgan xollarda o‘ziga xos donadorlik paydo bo‘ladi (5.2-rasm). 
Kompyuterda fotosuratlar va tasvirlar arxivini saqlash uchun 75 dpi 
ruxsat etarli, bosmaga chiqarish va dizaynerlik faoliyati uchun 150–
300 dpi ruxsatdan foydalangan ma’qul.
5.2-rasm. Pikselli tasvir. 
Rastrli tasvirlarni qayta ishlash uchun ayniqsa Adobe 
Photoshop dasturidan ko‘proq foydalaniladi.
Maxsuslashtirilgan dasturlarda tasvirlar bilan ishlaganda, siz 
asosan rangli tashkil etuvchilarni o‘zgartirishingiz mumkin. Bundan 
tashqari turlicha kichik nuqsonlar (dog‘, qirilgan joy)ni ham olib 

---

120 
tashlash, tasvirni monoxrom ko‘rinishga o‘tkazish, ma’lum uslubga 
keltirish va sifatini yo‘qotmasdan biroz masshtablash mumkin.
Maxsus dastur (CorelTRACE) yordamida rastr tasvirlarni 
vektorli ko‘rinishga o‘zgartirish mumkin.
Vektorli model 
Vektorli model o‘zida uzuq chiziqlar yoki tutash konturlar 
(tashqi ko‘rinish)dan tashkil topgan tasvirni namoyon etadi. Vektor 
obyektlar individual parametrlarga ega bo‘lganligi sababli 
parametrik deb ataladi: nomi, geometrik va rang xususiyatlari.
5.3-rasm. Vektorli tasvir. 
Vektorli tasvirlarni yaratish uchun ayniqsa CorelDRAW 
dasturidan ko‘proq foydalaniladi.
Vektor grafikasi yordamida logotiplar va turli sxemalarni qulay 
tarzda yaratish mumkin. Vektorli tasvirning har qanday obyektini, 
pikselli tasvirdan farqli holda sifatini buzmasdan o‘zgartirish (joyini 
ko‘chirish, masshtablash, atributlar qiymatini o‘zgartirish) mumkin. 
Vektorli tasvirni yaratib bo‘lgandan so‘ng uni rastli ko‘rinishga 
o‘zgartirish mumkin.
To‘rli (poligonal) model 
Poligonal model o‘zida polgonlar (ko‘pburchak)dan tarkib 
topgan yaqqol jismni namoyon etadi. Qoida sifatida, tugallangan 
obyekt uni tashkil etuvchi qismlar majmui hisoblanadi. 5.4-rasmda 
tana, ko‘z va tishlardan iborat bo‘lgan baliq modeli aks ettirilgan. 
Obyekt yaratilgandan so‘ng uning sirti maxsus yaratilgan pikselli 
tasvir hisoblangan tekstura bilan qoplanadi.

---

121 
5.4-rasm. Poligonal model. 
Yaratilgan model ko‘rinishini deformasiyalash (shaklning 
o‘zgarishi) va tarkibiy qismlarni qo‘shish, shuningdek,, tekstura va 
materiallar bilan ishlash yo‘llari orqali o‘zgartirish mumkin. Uch 
o‘lchovli sahna yaratilgandan so‘ng, u pikselli tasvirda yoki 
videolavhada vizuallashadi. Realistik tasvirni yaratish uchun, sifatli 
model yaratish, realistik materiallarni qo‘llash, yoritish va 
vizuallashtirishning alternativ manbalardan foydalanish zarur.
Poligonal modellashtirishdan tashqari uch o‘lchovli model 
yaratishning boshqa usullari ham mavjud, masalan NURBS-
modellashtirish va b.