3D modellashtirish va raqamli animatsiya

Sirg‘anadigan 
birikma 
Sharnirli
birikma 
Sharli
birikma 

---

312 
Har bir dasturda bog‘lanishlar va zanjirlarni tashkil etish uslubi 
o‘z yo‘lida amalga oshiriladi, ammo qoida sifatida, kerakli buyruqni 
yoki 
bog‘lanish
(link) piktogrammasini, so‘ngra – bosh obyekt bilan 
o‘zaro aloqadagi tobe obyektni, yoki teskarisini tanlash zarur. 
Ushbu bosqichda qo‘shimcha bog‘lanishlarni ko‘shish yoki tegishli 
cheklanishlarni amalga oshirish uchun mavjudlarini o‘zgartirish 
mumkin. Bo‘g‘in parametrlarini interfaol animasion muhitda 
obyektlarni aylanma ko‘chirish yo‘li bilan tekshirish mumkin. 
Qoida sifatida, obyektni boshqa obyektlarga bevosita ta’sir 
ko‘rsatishdan xalos qilish uchun uni zanjirdan 
ajratib qo‘yish
(unlink) mumkin.
 
Skelet shaklining o‘zgarishi (deformatsiyalash) 
 
Skelet shaklining o‘zgarishi 
(bone deformation) – bu ichki 
skeletni sozlash va animatsiyalash yo‘li bilan obyektlarni (asosan 
odamlarni) animatsiyalash texnologiyasi hisoblanib, o‘rab turgan 
karkas to‘rlarini avtomatik buzib ko‘rsatadi. Odam personajiga 
nisbatan ichki skelet bizning o‘z skeletimiz, qo‘l suyaklari, 
barmoqlar, oyoq, tovon, orqa miya va boshqa a’zolarimizning 
etarlicha soddalashtirilgan varianti hisoblanadi. Foydalanuvchi 
skelet suyaklarini animatsiyalash imkoniyatiga ega, bunda karkas 
to‘rlarini o‘rab turgan oldindan aniqlangan sohalar, ya’ni “teri”, 
so‘ngra skelet harakatiga mos holda real animatsiyalanadi (6.10-
rasm). 
Skelet shaklining o‘zgarishi uloqsiz karkas modellari uchun 
turli ko‘rinishdagi harakatlarni xuddi o‘zidek animatsiyalashning 
nafaqat eng yaxshi usuli sanaladi, balki muskullarni “tebratish”, 
nafas olganda ko‘krak qafasini ko‘tarish, yuzni ifodalash va 
boshqalarni amalga oshirish imkonini beruvchi o‘sha karkas 
to‘rlarini biroz buzib ko‘rsatish uchun juda ham mos keladi.
Ishlab chiqarish muhitida personajning skelet tuzilmasini 
sozlash yoki 
rostlash
(rigging) ko‘p hollarda modellashtirishning 
shunga o‘xshash ko‘rinishlari bilan bevosita shug‘ullanuvchi texnik 
direktorga beriladi. Personajni ta’minlash, qoida sifatida, skeletni 
aniq rostlash uchun zarur bo‘ladigan ko‘p vaqt va o‘zgarishlar talab 
etiladi. Karkas to‘rini noto‘g‘ri shakllantirish animatsiya vaqtida 
g‘ayritabiiy xarakterdagi personajning ko‘chirilishiga olib kelishi 
muqarrar.

---

313 
Agar foydalanilayotgan dasturda skelet shaklini o‘zgartirish 
tizimi bo‘lmasa, to‘la ehtimollik bilan qo‘shimcha modullar sifatida 
ishlab chiquvchilar tomonidan tavsiya etiladi. Umuman, skelet 
shaklini o‘zgartirish har xil dasturlarda turlicha amalga oshiriladi.
1.
Modellashtirishning standart texnikalari yordami bilan yoki 
real personajni raqamlashtirish yordamida obyekt karkasini yarating. 
Odatda, personaj hech bo‘lmaganda tana qismlarining qisman ochiq 
bo‘g‘imlari bilan neytral holatida bo‘ladi.
2.
Standart skeletni sozlash orqali yoki suyaklarni ketma-ket 
belgilash yo‘li bilan skeletni yarating. Skelet karkas to‘riga to‘liq 
mos kelishi kerak. 
6.11-rasm. Odam personajining sklet shakli. 
Tanlab olingan suyaklarga ta’sir etishga moyil karkas to‘ri 
sohalarini belgilang. Vaholangki suyaklarning ko‘p qismi atrofida 
shubhasiz avtomatik generasiyalangan karkas bo‘ladi, bo‘g‘imlar 
sohasida (elkaga o‘xshash) ehtiyot chorasini ko‘rish uchun 
ko‘shimcha sozlashlar talab etiladi, aytaylik, qovurg‘a karkasi 
sohasidagi qo‘lning yuqori suyagiga ta’sir etganda.
3.
Karkas to‘rini tuzating. Skelet shaklini o‘zgartirish 
parametrlarini tekshirish, muhimi, nomaqbul sohalarda burushgan