3 Sana: Sinf: – sinf Fan: Kimyo. Mavzu

Fizik xossalari. Glikollar rangsiz hidsiz, shirinroq ta`mga ega bo`lgan quyuq suyuqlik ular suv va spirt bilan yaxshi aralashadi. Ikki atomlilar bir atomlilarga nisbatan yuqori t⁰ qaynaydi, chunki glikollarda ham molekulalararo ham ichki molekulyar H bog` mavjud. Etilen glikol – zaharli

Olinishi. 1. 1856 yil Vyurs dixloretan gidroliz qilib etilenlikol oladi.

CH₂ – Cl CH₂ – OH

│ + NaOH_(suv) │ + NaCl

CH₂ – Cl CH₂ – OH

2. Vagner reaksiyasi orqali.
Kimyoviy xossalari. Bir atomlilarga xos barcha reaksiyalarga kirishadi. Faqat 2 bosqichda boradi. Metallar bilan glikoliadlar hosil qiladi va bir atomlilardan farqli ravishda metall OH bilan reaksiyaga kirishib glikolidlar hosil qiladi.

CH₂ – OH CH₂ – O HO – CH₂

│ + Cu(OH)₂ H₂O + │ Cu │

CH₂ – OH CH₂ – OH O – CH₂

ko`k zangori rangli

Bu reaksiya glikol uchun sifat reaksiyasi.

3. CH₂ – OH CH₂ – Cl

│ + HCl  │ + H₂O

CH₂ – OH CH₂ – OH

etilinxlorgidrin

faqat 1 OH Cl almashadi xolos. 2 OH ni ham galogen atomiga almashtirish uchun PCl₅ beramiz.

CH₂ – OH CH₂ – Cl

│ + PCl₅ │ + POCl₃ + H₂O

CH₂ – OH CH₂ – Cl

4. Efir hosil bo`lish reaksiyalari ham bosqichli avval 1 ta OH reaksiyada qatnashib chala, yarim, nosdon efirlarni xosil qiladi.2 – bosqichda to`la efir hosil bo`ladi.

Ishlatilishi. Ikki atomlar spirtlar kata amaliy axamyatga ega. Masalan: etilenglikolni suv bilan aralashmasidan texnikada antifiriz olinadi. Antifirizdan avtomobil sanoatida motorlar, plyumotlarni sovutishda ishlatiladi. Ularni muzlab qolishdan saqlaydi. Chunki, etilenglikol suvni muzlash temperaturasini pasaytiradi. Etilen glikoldan lavsan tola olinadi.