3 Sana: Sinf: – sinf Fan: Kimyo. Mavzu

Bir atomli to`yingan spirtlar. CnH2n+1OH yoki R – OH formulaga ega bo`lgan gomologik qatorni tashkil etadi. Tarkibidagi C va H – sp³ gibridlangan. Bog` orasidagi burchak – 110<sup>0</sup>. C soni 4 tagacha bo`lgan spirtlar – quyi spitlar. 4 tadan 7 tagacha – o`rta spirtlar. 7 tadan ko`p bo`lsa – yuqori spirtlar.

Nomlanishi va izomeriyasi. Spirtlarda zanjirning tarmoqlarga ko`ra, OH guruhning joylanishiga ko`ra:

Izomerlanish – C₃H₇OH – 2 C₄H₉OH – 4

C₅H₁₁OH – 8 C₆H₁₂OH – 17

Bir atomli spirtlar yoki – alkogollar ham deyiladi.

Ratsional nomenklaturaga ko`ra spirtlar R nomiga “spirt” so`zini qo`shish orqali hosil qiladi.

Masalan: CH₃OH – metil spirit C₂H₅OH – itil spirti

Sistematik nomenklaturaga ko`ra tegishli alkan nomiga “ol” (OH guruh qo`shimchasi) qo`shib aytiladi. O`rni raqam bilan ko`rsatiladi. Raqamlash OH guruh tomondan boshlanadi.

OH guruh saqlagan C ga ko`ra spirtlar 1 lamchi, 2 lamchi, 3 lamchi bo`ladi.

CH₃OH – metalzol (S) C₂H₅ – etanol (S)

metil spirti (R) etil spirti (R)

karbimol (T) vino spirti (T)

yog`och spirti (T) gidroliz spirti (T)