3 Sana: Sinf: – sinf Fan: Kimyo. Mavzu

Darsning jihozlari: Plakatlar, texnik vositalar, darslik, davriy jadval, mavzuga doir tarqatmalar, slaydlar, bor, doska.
Darsda qo’llaniladigan metod: Aralash, interfaol metodlar, aqliy hujum, klaster.
Mashg’ulot bosqichlari:

№	Bosqichlar	Vaqti
1	Tashkiliy qism	3 daqiqa
2	O’tilgan mavzuni takrorlash	7 daqiqa
3	Yangi mavzuni bayoni	15 daqiqa
4	Mustahkamlash	15 daqiqa
5	O’quvchilarni baholash	3 daqiqa
6	Mashg’ulot yakuni. Uyga vazifa berish	2 daqiqa
7	J A M I :	45 daqiqa

Foydalanilgan adabiyotlar: Kimyo 8. Toshkent-2014. R.Asqarov, N.X.To’xtaboyev, K.G’.G’opirov.
Darsning borishi: Tashkiliy qism: 1. O’quvchilar bilan salomlashish.

2. O ’quvchilar davomadini aniqlash.

3. Darsga tayyorgarlik ko’rish.

Uyga vazifani tekshirish: Konspektni tekshirish, savol-javob tariqasida o’tilgan mavzuni so’rash.

Yangi mavzuni bayoni:  

1. Oksidlar

• 
  Biri kislorod bo‘lgan ikki elementdan tarkib togan murakkab moddalar oksidlar deyiladi.
  

1. 
   Asosli oksidlar: Na₂O, BaO, CuO va hokazo.
   
2. 
   Kislotali oksidlar: CO₂, SO₃, P₂O₅ va hokazo.
   
3. 
   Amfoter oksidlar: ZnO, Al₂O₃, Sb₂O₃ va hokazo
   
4. 
   Betaraf oksidlar (yoki tuz hosil qilmaydigan): CO, NO, N₂O va hokazo
   
5. 
   Peroksidlar: peroksidlarda kislorodning oksidlanish darajasi +1 ga teng bo‘ladi, valentligi esa odatdagidek ikkiga teng bo‘ladi: Na₂O₂, H₂O₂
   

2. Asoslar

• 
  Metall atomi va bir yoki bir necha gidroksid gruppa (OH) dan iborat bo‘lgan murakkab moddalar asoslar deyiladi.
  
• 
  Asoslar suvda erishi va erimasligiga qarab ikkiga bo‘linadi.
  

1. 
   suvda eriydigan - ishqorlar: NaOH, Ca(OH)₂, KOH, Ba(OH)₂
   
2. 
   suvda erimaydigan - asoslar: Cu(OH)₂, Fe(OH)₂, Cr(OH)₂
   
   • 
     Ham kislorodlar bilan ham ishqorlar bilan reaksiyaga kirishib tuz hosil qiladigan asoslar amfoter asoslar deyiladi: Zn(OH)₂, Al(OH)₃, Cr(OH)₃
     

3. Kislotalar

• 
  Molekulasi tarkibida metallarga o‘z o‘rnini bera oladigan vodorod atomlari va kislota qoldig‘idan tarkib topgan murakkab moddalar kislotalar deyiladi.
  
• 
  Kislotalar molekulasi tarkibida kislorod atomining bo‘lish yoki bo‘lmasligiga ko‘ra ikki guruhga bo‘linadi.
  

1. 
   kislorodli kislotalar: HNO₃, H₂CO₃, H₂SiO₃
   
2. 
   kislorodsiz kislotalar: H₂S, HBr, HJ
   

Kislotalar tarkibidagi metallga o‘rnini beradigan vodorod atomlari soniga ko‘ra quyidagi guruxlarga bo‘linadi:

1. 
   Bir negizli kislotalar: HCl, HBr, HNO₃
   
2. 
   Ikki negizli kislotalar: H₂SO₄, H₂SO₃, H₂S
   
3. 
   Uch negizli kislotalar: H₃PO₄
   

4. Tuzlar

Molekulasida metall atomi va kislota qoldig‘idan tashkil topgan murakkab moddalar tuzlar deyiladi.(Metall atomi o‘rnida NH₄⁺ ioni ham kelishi mumkin. Bunday tuzlar ammoniyli tuzlar deyiladi.)

• 
  Tuzlar quyidagi guruhlarga bo‘linadi:
  

1. O‘rta yoki normal tuzlar: NaCl, KCl, CaCl₂, Ba(NO₃)₂, Al₂(SO₄)₃, FeSO₄

2. Nordon tuzlar: Nordon tuzlarni ikki yoki uch negizli (ko‘p negizli) kislotalar hosil qiladi. NaHCO₃, Ca(HCO₃)₂, KHSO₄, Ca(H₂PO₄)₂

3. Asosli yoki gidroksi tuzlar: (CuOH)₂CO₃, Ca(OH)Cl, Mg(OH)NO₃, Al(OH)₂Cl

4. Qo‘shaloq tuzlar (qo‘sh tuzlar): Ikki õil metall va bir kislota qoldig‘dan tashkil topgan tuzlar. Bunday tuzlar ichida amaliy ahamiyatga ega qo‘lganlari achchiq toshlardir: KAl(SO₄)₂, NH₄Al(SO₄)₂

5. Aralash tuzlar: Bir õil metall va ikki õil kislota qoldig‘idan hosil bo‘lgan tuzlar aralash tuzlar deyiladi: CaClOCl, ( yoki CaOCl₂)