3 McCarthy, O'Dell English vocabulary in use pdf

3. Iqtisodiy muvozanat darajasini aniqlash usullari 
Iqtisodiy muvozanat darajasini aniqlashda asosan ikkita o‘zaro bog‘liq 
usuldan foydalaniladi: 1) yalpi sarflar va ishlab chiqarish hajmini taqqoslash 
usuli; 2) jamg‘arma va investitsiyalarni taqqoslash usuli. 
Yalpi sarflar va ishlab chiqarish hajmini taqqoslash
uchun ishlab 
chiqarish umumiy hajmining miqdoriy ko‘rsatkichi sifatida sof milliy mahsulot 
(SMM), iqtisodiyotda yalpi sarflar sifatida iste’mol hajmi va sof
 
investitsiya 
sarflarining umumiy summasi (C+I
n
) olinadi. Mazkur modelda yalpi 
investitsiyalar o‘rniga sof investitsiyalar ko‘rsatkichidan foydalanish ishlab 
chiqarish umumiy hajmini ifodalashda YaIM o‘rniga SMMning qo‘llanishi bilan 
izohlanadi. Iqtisodiy muvozanat darajasini tahlil qilish jarayonini soddalashtirish 
maqsadida yalpi sarflar tarkibidagi davlat (G) hamda chet el omili (X
n
) e’tiborga 
olinmaydi.
Iqtisodiyotning muvozanatli darajasi bu ishlab chiqarishning shunday 
hajmiki, u ishlab chiqarish mazkur hajmini sotib olish uchun yetarli umumiy 
sarflarni ta’minlaydi. Boshqacha aytganda, sof milliy mahsulot muvozanatli 
darajasida ishlab chiqarilgan tovarlarning umumiy miqdori (SMM) xarid 
qilingan tovarlar umumiy miqdoriga (C+I
n
) teng bo‘ladi (2-chizma). 
Chizmadan ko‘rinadiki, yalpi sarflar hamda ishlab chiqarish hajmi 
o‘rtasidagi tenglik ushbu ko‘rsatkichlar joylashgan o‘qlarning o‘rtasidan 45
°
burchak ostida o‘tuvchi to‘g‘ri chiziq orqali ifodalanadi. Haqiqatan ham bu 
to‘g‘ri chiziqning har qanday nuqtasidan chiqarilgan yotiq va tik yo‘nalishdagi 
chiziqlar teng miqdorlarni ko‘rsatadi. S chizig‘i esa iste’mol sarflari miqdorini 
aks ettirib, daromad (ya’ni SMM) hajmi oshib borishi bilan uning darajasi ham 
o‘sib boradi. Yalpi sarflar (C+I
n
) chizig‘ini hosil qilish uchun iste’mol 
sarflarining (C) turli hajmiga mos tushuvchi sof investitsiyalar (I
n
) miqdori 
qo‘shib boriladi. Bu o‘rinda tadbirkorlar tomonidan amalga oshirish ko‘zda 
tutilayotgan investitsiyalar hajmi daromad darajasiga bog‘liq emas, deb qabul 
qilinadi. Shu sababli yalpi sarflar chizig‘i iste’mol sarflari chizig‘idan I
n
miqdoriga teng uzoqlikda joylashadi.
22
Hamr
ое
v 
О
.H. Iqtis
о
diy muv
о
zanat va uni ta’minlash m
ех
anizmlari. – T.: TDIU, 2004, 35-b
е
t.
PDF created with pdfFactory trial version 
www.pdffactory.com

---

155 
Yalpi xarajatlar,
C+I
n

(C+I
n
=SMM) 
C+I
n
C 
E
Retsession 

(C+I
n
)
E
farq
Inflyatsion 
farq 
I
n
45
°
SMM
E
Real ishlab chiqarish hajmi, SMM