3 McCarthy, O'Dell English vocabulary in use pdf

tarmoqlararo balans
hisoblanadi. Tarmoqlararo balansning dastlabki nazariy asoslari sobiq ittifoq 
davrida ishlab chiqilgan edi. Keyinchalik u asli Rossiyalik bo‘lgan hamda 
AQSHga o‘tib ketgan iqtisodchi V.Leontev tomonidan 
«xarajatlar – ishlab 
chiqarish»
modeli sifatida takomillashtirilgan holda ishlab chiqildi (5-jadval).
V.Leontev iqtisodiy tahlilning «xarajatlar – ishlab chiqarish» usulida eng 
avvalo e’tiborni iqtisodiyotdagi miqdoriy aloqalarga qaratadi. Tarmoqlar 
o‘rtasidagi bu aloqalar texnologik koeffitsiyentlar (I kvadrantdagi a
11
, a
12
, a
13
va 
h.k. belgilar) orqali o‘rnatiladi.
Tarmoqlararo balans jadvali to‘rtta kvadrantdan iborat. Birinchi kvadrantga 
mahsulot ishlab chiqarishga moddiy sarflar ko‘rsatkichlari joylashtirilgan. 
Ikkinchi kvadrantga shaxsiy iste’mol, jamg‘arish, davlat xaridi va eksport 
sifatida foydalaniluvchi pirovard mahsulot ko‘rsatkichlari joylashtirilgan. 
Uchinchi kvadrantdan qo‘shilgan qiymat (ish haqi, foyda, soliqlar) va import 
ko‘rsatkichlari o‘rin olgan. To‘rtinchi kvadrantda sof milliy mahsulotni qayta 
taqsimlash ko‘rsatkichlari joylashgan. Tarmoqlararo aloqalar jadvali ustunlari 
bo‘ylab xarajatlarni, ya’ni har bir tarmoq bo‘yicha mahsulot qiymatini tashkil 
PDF created with pdfFactory trial version 
www.pdffactory.com

---

146 
etuvchi unsurlarni, satrlar bo‘yicha esa – milliy iqtisodiyot har bir tarmog‘i 
mahsulotini taqsimlash tarkibiy tuzilmasini aks ettiradi.
Tarmoqlararo balans modelida bir tarmoqdagi pirovard talab yoki ishlab 
chiqarish sharoitidagi o‘zgarishlar boshqa barcha o‘zaro bog‘liq tarmoqlarning 
miqdoriy ta’sirini kuzatish orqali o‘rganiladi. Bu esa qandaydir tovarga bo‘lgan 
ehtiyojlar yoki uni ishlab chiqarish texnologiyasidagi har qanday o‘zgarishlar 
muvozanatlashgan narxlar tarkibini o‘zgartirib, texnologik koeffitsiyentlarning 
ham o‘zgarishiga olib kelishini anglatadi.