3-Мавзу. Ялпи талаб-ялпи таклиф модели. Истеъмол, жамғариш ва инвестиция

3.9. Кейнснинг макроиқтисодий мувозанат назарияси асослари 

---

Классик мактаб намоёндалари бозорлар ва баҳоларнинг умумий мувозанати 
назариясини яратдилар. Классик иқтисодчилар фикрига кўра, АD ≠ AS ҳолати рўй 
бермайди, умумий харажатлар миқдори етишмай қолган, яъни АD< AS ҳолати рўй берган 
шароитда ҳам баҳо, иш ҳақи ва фоиз ставкаси каби дастаклар ишга тушади ва натижада 
харажатлар миқдорининг камайиши ишлаб чиқаришнинг реал ҳажми, бандлик ва реал 
даромадлар миқдорининг камайишига олиб келмайди. 
Классик дихотомия 
концепциясида – икки параллел бозор, реал ва пул бозори 
алоҳида-алоҳида 
амал 
қилади, 
улар 
ўртасидаги 
мувозанат 
автоматик 
барқарорлаштиргичлар орқали таъминлаб туради, деб ҳисобланади.
Пул бозори инвестиция ва жамғармалар тенглигини ҳамда тўлиқ бандлик шароитини 
таъминлайди. Иқтисодиётда яратилган даромадланинг бир қисми жамғарилиши ялпи
талабнинг ялпи таклифни қоплаши учун етишмаслигига олиб келмайди, чунки ҳар бир 
жамғарилган сўм тадбиркорлар томонидан инвестицияланади, деб таъкидлашади. 
Агарда, тадбиркорлар уй хўжаликларининг жамғармалари миқдорида инвестиция 
қилишса, ишлаб чиқариш ҳамда бандлик даражалари доимий бўлиб қолади.
Классик иқтисодчилар таъкидлашларича, капитализмнинг ўзига хос пул бозори 
мавжуд ва бу бозор жамғарма ва инвестицияларнинг тенглигини таъминлайди. Бунда 
тенглаштирувчи омил ролини фоиз ставкаси ўтайди (3.5-чизма).
R 
I 
S 
R
1
I=S
I , S
3.5-чизма. Жамғариш-инвестиция графиги. 
Кейнс макроиқтисодий мувозанатга тўлиқ бўлмаган бандлик шароитида ҳам эришиш 
мумкинлигини, тўла иш билан бандлик қонуний ҳолат эмаслигини, балки тартибга 
солинмаган иқтисодиётда тасодифий рўй беришигина мумкинлигини исботлаб берди.
Кейнсчилар фикрича эса, фоиз ставкаси эмас, балки аҳолининг ихтиёридаги даромади 
истеъмол ва жамғариш динамикасини белгилаб беради. Келтирилган назарий асосларга 
таянган ҳолда Кейнс ўзининг макроиқтисодий мувозант моделини ишлаб чиқди.