3-Мавзу. Ялпи талаб-ялпи таклиф модели. Истеъмол, жамғариш ва инвестиция

АД = С + I + G + Xn 
Баҳолар даражаси ва талаб қилинган ялпи ички маҳсулот ҳажми ўртасидаги 
боғлиқликни ифода этувчи чизиқ ялпи талаб эгри чизиғи деб аталади. (5.1-чизма). 

---

. 
P 
Баҳодан бошқа омиллар таъсири 
AD1 
AD 
Баҳо омилларининг таъсири 
 

 
Y 

3.1-чизма. Ялпи талаб эгри чизиғи 
Миллий бозорда AD-эгри чизиғининг траекториясини, яъни унинг қуйига 
эгилганлигини, аввало пулнинг миқдорий назарияси тенгламаси ёрдамида изоҳлаш 
мумкин: 
M*V=Y*P 
Бу ерда: M – муомаладаги пул миқдори; V – пулнинг айланиш тезлиги; 
Р – иқтисодиётдаги баҳолар даражаси (баҳолар индекси); Y – талаб қилинаётган 
реал ишлаб чиқариш ҳажми. 
Бу тенгламадан:
P = M V / Y ва Y= M V / P 
тенгламаларни келтириб чиқарамиз. Бу тенгламалардан кўринадики, баҳолар 
даражаси қанча ошса, реал ЯИМ ҳажмига талаб шунча паст бўлади, яъни пул массаси 
(М) ва унинг айланиш тезлиги (V) ўзгармас бўлса баҳолар даражаси ва ялпи талаб 
ўртасида тескари боғлиқлик мавжуд бўлади. 
 
 
3.2. Ялпи талабнинг баҳо ва баҳодан бошқа омиллари 
Баҳолар даражаси ва ва ялпи талаб ўртасидаги тескари боғлиқлик қуйидаги баҳо 
омиллари билан изоҳланади: 
1. Фоиз ставкаси самараси; 
2. Бойлик самараси ёки реал касса қолдиқлари самараси; 
3. Импорт харидлар самараси. 
 
Фоиз ставкаси самараси
шуни билдирадики, ялпи талабнинг эгри чизиқ бўйича 
сурилиши нархлар даражаси ўзгаришининг фоиз ставкасига бўлган таъсирига боғлиқ.. Буни 
қуйидаги мантиқий чизма кўринишида тасвирлаш мумкин:
P↑ → MD↑ (MS const) → R↑ → I↓ → AD↓ 
 
Бойлик самараси ёки реал касса қолдиқлари самараси
шуни билдирадики, 
нархлар даржасининг ошиши, жамғарилган молиявий активлари (омонатлар, 
облигациялар) реал харид қобилиятини пасайтириб юборади. Бундай шароитда аҳоли 

---

молиявий активларнинг реал қийматини тиклаш учун жорий даромадидан истеъмол 
харажатлар миқдорини қисқартиради. Истеъмол харажати ялпи талабнинг бир қисми 
бўлганлиги туфайли унинг камайиши ADнинг пасайишига олиб келади.