3-мавзу. Тарбия жараёнининг мазмун ва моҳияти. Тарбиявий таъсир этиш усуллари, воситалари ва уни амалда қўллаш шакллари

Ақлий тарбия

• Ақлий тарбия шахсга табиат ва жамият тараққиёти тўғрисидаги билим асосларини бериш, унинг ақлий (билиш) қобилияти, тафаккурини шакллантиришга йўналтирилган педагогик фаолият жараёни бўлиб, шахсда табиат, жамият, инсон тафаккури ҳақидаги билимларни ҳосил қилади, илмий дунёқарашни шакллантиради. Ақлий тарбия юксак маънавий ва ахлоқий сифатларга эга шахсни тарбиялашда етакчи ўрин тутади.

Ақлий тарбиянинг вазифалари

• Шахснинг муайян ҳажмдаги илмий билимларни ўзлаштиришига эришиш
• Ақлий қобилият ва иқтидорни ривожлантириш
• Мавжуд билимларни мунтазам бойитиб бориш, ўрта таълим ва махсус касбий тайёргарликни ошириш эҳтиёжини ривожлантириш

Билишга бўлган қизиқишларни юзага келтириш

• Билишга бўлган қизиқишларни юзага келтириш
• Билишга бўлган фаолликни кучайтириш
• Замонавий билимларни бериш асосида илмий дунёқарашни

Жисмоний тарбия

• Жисмоний тарбия ўқувчиларда жисмоний-иродавий сифатларни шакллантириш, уларни ақлий, жисмоний жиҳатдан меҳнат ва Ватан мудофаасига тайёрлашга йўналтирилган жараён

Абу Али ибн Сино жисмоний ҳаракат (тарбия)нинг шахс шаклланишидаги ролини юқори баҳолаб, “ўқитишни жисмоний машқлар билан қўшиб олиб бориш” самарали эканлигини алоҳида таъкидлаб ўтган. Абдулла Авлоний ҳам жисмоний тарбиянинг инсонни ҳар томонлама камолга етказишда ўзига хос ўрин тутишини айтиб ўтади: “Баданнинг саломат ва қувватли бўлмоғи инсонга энг керакли нарсадир. Чунки ўқимоқ, ўқитмоқ ва ўргатмоқ учун инсонга кучлик, касалсиз вужуд керакдир”.

• Абу Али ибн Сино жисмоний ҳаракат (тарбия)нинг шахс шаклланишидаги ролини юқори баҳолаб, “ўқитишни жисмоний машқлар билан қўшиб олиб бориш” самарали эканлигини алоҳида таъкидлаб ўтган. Абдулла Авлоний ҳам жисмоний тарбиянинг инсонни ҳар томонлама камолга етказишда ўзига хос ўрин тутишини айтиб ўтади: “Баданнинг саломат ва қувватли бўлмоғи инсонга энг керакли нарсадир. Чунки ўқимоқ, ўқитмоқ ва ўргатмоқ учун инсонга кучлик, касалсиз вужуд керакдир”.