3-мавзу: саёҳатчи ва турист ҳАҚидаги тушунчаларнинг моҳияти маъруза машғулоти режаси

Ҳофизи Абру (1362–1431) Темурийлар сулоласининг тарихчи ва географи Ҳофизи Абру Ҳирот шаҳрида туғилган. Ҳаёти давомида кўплаб саёҳатларга чиққан, Евроосиёнинг Ҳиндистондан то Шомгача бўлган ерларини, Кавказ ва Россиянинг кўплаб вилоятларини кезган. Унинг ўзи бу ҳақда шундай ёзиб қолдирган «Йироқ сафарлар асносида Мовароуннаҳр, Туркистон, Дашти Қипчоқ, Хуросон, Ироқ, Озарбойжан, Эрон, Муғон, Гуржистон, Катта ва кичик Арманистон, Рус ва Шом ерларининг барчасини, Фрот дарёси соҳилларини, Хазар соҳилларини, Қобулни, Мўлтонни ва Ҳиндистонни кўрдим».
Абдураззоқ Самарқандий (1423–1482) 1441–1444-йилларда (Афанасий Никитиндан 25 йил олдин, Васко да Гамадан 56 йил олдин) Ҳиндистонга денгиз орқали бориш йўлини биринчи бўлиб босиб ўтган ва ушбу йўналишдаги ҳудудларни географик жиҳатдан тасвирлаб берган сайёҳ, ватандошимиз Абдураззоқ Самарқандийдир. У саёҳати давомида Хуросоннинг қумли чўллари, Марказий Осиёнинг жануби, Озарбайжон, Эрон, Ироқ орқали ўтиб, Форс кўрфазидан Арабистонга чиққан ва мазкур денгиз орқали Ҳиндистонга етиб борган. Ҳиндистонга борган машҳур рус сайёҳи Афанасий Никитин ва голланд сайёҳи Васко да Гамалар Ҳиндистонга денгиз йўли билан боришда ватандошимиз Абдураззоқ Самарқандийнинг асарларидан фойдаланганликларини ёзиб қолдирган.

Hindistonning Agra shahridagi Boburiylar saroyi. Qizil qal’a.
Заҳириддин Муҳаммад Бобур (1483–1530) Заҳириддин ёшлик чоғлариданоқ турли саёҳатларни яхши кўрган. У 15-16 яшарлигида Фарғона, Самарқанд ва Тошкент ҳудудларини бир неча марта айланиб чиққан. 19 ёшга тўлганда, Ҳисор тарафидан тоққа кўтарилиб, Фандарё ва Искандаркўл орқали Зарафшон водийсига ўтиб, Самарқандга келган. Бобурнинг ёзишича, 21 ёшигача Фарғонадан Бухорогача, Тошкентдан Ҳисор ва Ҳиротгача бўлган барча шаҳар ва қишлоқларда ҳамда дашту тоғларда бўлган. У умрининг 30 йилини сафарларда ўтказди. Саёҳатлари даврида ўзининг шоҳ асари «Бобурнома» учун бой маълумотлар тўплаган. «Бобурнома» Ўрта Осиё, Афғонистон ва Ҳиндистон давлатларининг географияси, тарихи, ижтимоий- иқтисодий ҳаёти, табиати, этнографияси ва тиббиётига оид муҳим маълумотлар тўплами жиҳатидан дунёдаги энг мукаммал асарлар рўйҳатига киритилган. «Бобурнома» да 1000 дан ортиқ географик номлар, мамлакат, шаҳар, қишлоқ, қалъа, дашт, тоғ, довон, дара, дарё, кўприк, кечув, кўл, чашма, боғ, яйлов ва жойларнинг номлари келтирилган.
Хулоса қилиб айтиш мумкинки, Марказий Осиёда қадимги сайёҳлик Буюк Ипак йўлининг пайдо бўлиши билан боғлиқ бўлиб, ИХ–ХИ асрларда ривожланган сайёҳлик туфайли кишилар билимини оширадиган туризмнинг илмий турига асос солинган ва зиёратчилик кенг ривожлангани туфайли диний туризмнинг ҳам очилишига асос қўйилган эди.