3-мавзу: саёҳатчи ва турист ҳАҚидаги тушунчаларнинг моҳияти маъруза машғулоти режаси

Муҳаммад Хоразмий Хоразмда туғилган ва Бағдодда вафот етган. Ал- Хоразмийнинг асарларида ҳаммаси бўлиб, 537 жойнинг номи, шаҳарлар, тоғлар (203 та ном), денгизлар ва оролларнинг номлари, охирида еса дарёлар алоҳида-алоҳида ёзилган. Қизил денгиз Ҳинд ва Атлантика океанлари каби номлар учрайди. Шунингдек, Азов денгизи, Нил дарёси ҳавзаларига изоҳ берилган. Италиялик шарҳшунос К. Наллино – «Европадаги ҳеч бир халқ ал-Хоразмий эришган ютуққа эришган эмас ва бундай асар яратишга қобил эмас эди» – деб ёзган эди. Ал-Хоразмийнинг саёҳатлари натижасида яратилган географик ғоялари бу фанни янги поғонага кўтариб, IХ аср бошларида Шарқда янги география фанининг яратилишига олиб келди.
Аҳмад Фарғоний Фарғонада туғилган ва дастлабки илмни шу ерда олиб вояга етган. Сўнг ўша замонда Шарқда машҳур бўлган Бағдоддаги «Байт ул- ҳикма» академиясида Муҳаммад ал-Хоразмий билан ишлаш бахтига муяссар бўлган. Аҳмад Фарғоний Қуёш ва Ой тутилишларини ҳам илмий жиҳатдан исботлаб берган, юлдузлар илмининг султони дейилган Мирзо Улуғбекдан беш аср олдин Қуёш ва юлдузларнинг ҳаракат йўналишларини, Ер шар шаклида эканлигини ва у қутблар деб аталувчи икки ўқ атрофида ҳаракатланишини ҳам исботлаб берган.




Nil daryosining Roda orolidagi Ahmad Farg‘oniyga o‘rnatilgan haykal

Орадан 800 йил ўтгач, Христофор Колумб ҳамда ХVI асрда Ер шари бўйлаб айланма саёҳатни оширган Фернандо Магеллан ҳам Аҳмад Фарғонийнинг Ер шари ҳажмини ҳисоблаш учун ишлатган бир даража меридиан узунлиги ҳақидаги ҳисоб- китобларнинг нақадар тўғри еканлигини ёзиб қолдирган. Аҳмад Фарғоний Нил дарёсининг сувини доимий ўлчаб турувчи нилометр асбобини ясаган. Бу асбоб бўйича бутун Нил дарёси ҳавзасида мувафаққиятли деҳқончилик қилинган. Бу асбоб бўйича Нил дарёсининг тошқинли даврлари олдиндан маълум бўлган.

Миср ҳукумати ватандошимиз Аҳмад Фарғонийнинг ушбу мамлакат олдидаги хизматларига юксак эҳтиром сифатида Нил дарёсидаги Рода оролида унинг ҳайкалини ўрнатишга қарор қилди. Ушбу ҳайкал Президентимиз Ислом Каримовнинг 2007- йилда Мисрга қилган расмий ташрифи чоғида татанали ривишда очилган.



Tehronda Abu Rayhon Beruniyga o‘rnatilgan haykal


Абу Райҳон Берунийнинг умри доимо саёҳат ва бир шаҳардан иккинчисига кўчиб юриб, тадқиқотлар ўтказиш билан ўтган. Бағдодда ой тутилишини исботлаб берган. Агар Берунийнинг бутун умри давомида қилган саёҳатларини сарҳисоб қилсак, у шимолда Хоразмга, жанубда Ҳиндистонга, ғарбда Каспий денгизи соҳили ва Бағдод оралиғида саёҳат қилган.

Hamadon shahridagi Ibn Sino maqbarasi
Абу Али ибн Сино. Ибн Сино ҳаёти давомида тез-тез саёҳат қилган ва кўп юртларни кезган. Бухородан кейин Хоразмда, Туркманистонда, Эрон шаҳарларида ва Каспий денгизи соҳилларига саёҳат қилган.
Ибн Сино Касбий денгизи бўйида, Марв дарёси бўйларида ва Қорақум саҳросини кесиб ўтишда, Эрон, Туркманистон мамлакатлари худудларидаги саёҳатлари даврида доривор ўсимликларнинг ўсиш ариаллари, уларнинг шифобахшлик хусусиятларини ўрганиш давомида жойларнинг географик хариталардаги ўрни, табиий иқлим шароитлари айниқса, булоқлар, бетакрор табиий гўшалар, иссиқ сувларнинг даволаш хусусиятлари ҳақида жуда кўп маълумотларни ўз асарларида қайд етган.