3-Mavzu: Oqsillarning strukturasi reja: Oqsil tarkibida uchrovchi bog’lar: а peptid bog’lar

β-struktura tuzilishi.⁸



α-spiral va β-struktura⁹
Oqsillarning uchlamchi strukturasi. Spiral tuzilgan polipeptid zanjirlar har xil kuch ta`sirida fazoda ma`lum shaklni olishga harakat qiladi. Polipeptid spiralining fazodagi orientatsiyasi yoki uning taxlanishi uchlamchi struktura deyiladi, ya`ni molekulaning shakli, hajmi haqida ma`lumot beradi.

Oqsillarning biologik faolligi, ularning uchlamchi strukturasiga bog`liq. Uchlamchi strukturani rentgenostrukturatahliliy usul yordamida o’rganiladi. Ribonukleaza, lizotsim, mioglobin, ximotripsin va boshqa ko’pgina oqsillarning uchlamchi strukturasi aniqlangan.

Oqsil molekulasi uchlamchi strukturasining hosil bo’lishida bir qancha kimyoviy bog`lar ishtirok etadi. Bulardan eng muhimi disulfid bog`dir. Ko’p oqsillar polipeptid zanjirining ma`lum qismlaridagi sistein qoldiqlar bir-biri bilan mustahkam bog` hosil qiladi.

Oqsillarni uchlamchi strukturasini hosil bo’lishda gidrofob va gidrofil guruhlarning o’zaro ta`siri ham ishtirok etadi. Oqsillarning uchlamchi strukturasi yuqori labillikka ega: pH, muhitning ionli tarkibiga, temperatura va boshqa omillarga oqsil molekulasidagi vodorod bog`lari juda ham ta`sirchandir.

Disulfide aloqa kovolent aloqa hisoblanadi. Ularning har biri ikki asosiy sestidan tashkil topgan. Ikki sistein bir- biridan ko’plab aminokislotalari bilan bir biri bilan farqlanadi.¹⁰