3-mavzu. Obligatsiyalar bozori. Aksiyalar bozori. Reja

Aksiyalar bozori
Aksiyalar bozori o‘ziga xos bo‘lib, o‘zining rivojlanish ko‘rsatkichlariga ega sanaladi va bu ko‘rsatkichlar ba’zida moliya bozori indikatorlari deb ham ataladi.

3-rasm. Aksiyalar bozorining tavsifnomalar tizimi.
Aksiyalar bozorining rivojlanish ko‘rsatkichlarini batafsilroq ko‘rib chiqamiz.
Bozor kapitallashuvi (market capitalization) – yoki aksiyalarning bozor qiymati. Bitta kompaniya uchun ham, kompaniyalar guruhi (masalan, ushbu borada yoki ushbu mamlakatda savdo qiladigan barcha kompaniyalar) uchun ham hisoblab chiqiladi.
Kapitallashuv ko‘rsatkichiga imtiyozli aksiyalar qiymatini kiritish masalasi ham bahs-munozarali hisoblanadi, biroq ushbu holatda imtiyozli aksiyalar taqdim eta olmaydigan kompaniya ustidan nazorat bozor qiymati hisobga olinadi. Shu sababli kompaniya kapitallashuvini hisob-kitob qilish uchun formula quyidagi ko‘rinishga ega bo‘ladi:

bu yerda
K – kompaniya kapitallashuvi;
P – bitta oddiy aksiyaning bozor narxi;
q – muomaladagi aksiyalar soni.
Savdo hajmi – belgilangan davr (qoidaga ko‘ra, kun) davomida bozordagi tuzilgan barchabitimlar yig‘indisi.
Savodlar hajmi
Savdo hajmining o‘sishi bozor likvidligining ortishiga olib keladi. Alohida aksiyalar narxlari grafiklarida savdolar hajmi, odatda, pastda to‘rtburcha gistogramma – ularning balandligi savdo kunidagi operatsiyalar hajmiga mos keladigan vertikal bloklar ko‘rinishida aks ettiriladi.



4-rasm. Savdolar hajmi va MICEX indeksi dinamikasi grafiki.
Rasmda indeks dinamikasi, pastdagi oynada – savdolar hajmi gistogrammalari ko‘rsatilgan.
Savdolar hajmini aniqlashning uchta usuli mavjud³: 1. Amalda sotilgan qimmatli qog‘ozlar soni. Misol: Nyu-York fond birjasi (NYSE) har kuni bu ma’lumotlarni chop etadi. Bu savdo hajmini o‘lchashning eng ob’ektiv usuli hisoblanadi. 2. Sotuvlar soni. Misol: London fond birjasi (LSE) savdo haqida ma’lumotlarni shu ko‘rinishda chop etadi. Usulning ob’ektivlik darajasi pastroq, chunki 100 ta yoki, aytaylik, 5000 ta aksiyani sotish haqida shartnomalar o‘rtasida tafovut qilinmaydi.