3-mavzu. Obligatsiyalar bozori. Aksiyalar bozori. Reja

Aksiyalarning investitsion xislatlari.
Ishbilarmonlik aylanmasida aksiyalarni ularning asosida yotadigan xislatlar bo‘yicha tasniflash keng o‘rin topgan:
Havorang fishkalar – bu birjadagi a’lo darajali aksiyalar. Qoidaga ko‘ra, bu aksiyalar bozor indeksi tarkibiga kiradi, ya’ni ma’lum ma’noda etalon hisoblanadi. Ular eng yuqori likvidlik bilan tavsiflanadi, ularning emitentlari eng yirik kompaniyalar sanaladi. Ular o‘z nomini kazinolardagi eng qimmat rangdagi fishkalardan olgan.
O‘sish aksiyalari. Bu daromad va ishlab chiqarish faoliyatining o‘sishi borasida eng yuqori ko‘rsatkichlar namoyish etadigan kompaniyalarning aksiyalaridir. Ular, odatda, investorga dividend to‘lovlari emas, kurs qiymatining o‘sishi sifatida daromad keltiradi.
Spekulyativ aksiyalar. Bu potensial jihatdan eng yuqori foyda keltirishi mumkin bo‘lgan aksiyalardir. Bunday qimmatli qog‘ozlarning kurs qiymati ushbu masala borasida har qanday axborotga sezgirlik bilan javob qaytaradi. Aksiyalarning bundan oldingi sinfi bilan farq shundaki, spekulyativ aksiyalar tez bankrotga olib kelishi mumkin bo‘lgan riskli biznesga asoslanishi mumkin.
Agressiv aksiyalar – bu ularning daromadi bozor kon’yunkturasi holatiga va iqtisodiy sikl bosqichiga kuchli bog‘liq bo‘lgan aksiyalar. Agar iqtisodiyot ko‘tarilish bosqichida bo‘lsa, ular yuqori foyda keltiradi, iqtisodiy pasayish holatida esa – ziyon. Iqtisodiyotda ko‘tarilishni kutayotgan investor o‘z tanlovini agressiv aksiyalarda to‘xtatishi lozim.
Himoya aksiyalari deb daromadi iqtisodiyot holatiga kam bog‘liq bo‘lgan korxonalar aksiyalariga aytiladi (masalan, aloqa, riteyl va h.k.). Bunday kompaniyalar daromadlari agressiv aksiyalar bilan taqqoslaganda kamroq darajada qisqaradi. Iqtisodiy pasayish arafasida investor o‘z e’tiborini ko‘proq himoya aksiyalariga qaratadi, chunki ular agressiv aksiyalardan ko‘ra yuqoriroq darajada daromadlilik ta’minlaydi.


Aksiyalardan hosilaviy vositalar
O‘z faoliyati jarayonida kompaniyalar birlamchi qimmatli qog‘ozlarga (aksiyalar, obligatsiyalarga) egalik huquqini beradigan ikkilamchi (hosilaviy) moliyaviy vositalar chiqarishga murojaat qiladi. Jahon amaliyotida ular quyidagilar bilan ifodalanadi:
–imtiyozli huquqlar;
–varrantlar;
–emitent opsionlari;
–depozitar tilxatlar.