3-Mavzu: Numizmatika fani, shakllanishi va taraqqiyoti. G‟arb va Sharq mamlakatlari numizmatikasi. Reja

  Imperiya  davriga oid tangalar.

  Neron davrida  (54-68) aureus 1,45  funtga 

tushdi.  Karakalla  davrida  esa  aureus  1,50  funtni  tashkil  etdi.  Deokletian  davrida 

(285-305  yy)  aureus  1,60  funtga  yetdi,  ya‘ni  5,5  grammni  tashkil  qildi.  Aversida 

kо‗pchilik tangalardagi singari imperator portreti, portretning aylanasi bо‗ylab esa 

uning  ismi  va  tituli  yozib  qо‗yilgan.  Reversida  esa  (LIBERTAS-ozodlik), 

(CONCORDIA-bitim)  mamlakat  mustaqilligini  anglatuvchi  sо‗zlar  yozilgan. Rim 

oltin  tangalari  Sharqiy  Yevropa  davlatlarida  muomalada  bо‗lmagan,  lekin 

arxeologik  izlanishlar  natijasida  Ukrainada  bir  necha  Rim  oltin  tangalari  topib 

о‗rganilgan,  milodning  I-II  asrlarda  1  oltin  aureus  (taxminan  8  grammga  teng 

bо‗lgan) 25 kumush dinorga teng bо‗lgan. Birinchi kumush dinorlar Pliniy davrida 

Rim  paydo  bо‗lgandan  keyin  miloddan  avvalgi  269  yillarda  zarb  qilina  boshladi. 

О‗sha paytdagi dinordagi kumush funtning 1,40 qismini tashkil qilgan, keyinchalik 

yillar  о‗tgan  sari  kamayib  borgan.  485  yilda  bir  kumush  dinor  –  1  frank  63 

santimaga teng bо‗lgan, 510 yilda 87 sanitmaga, 513-707 yillarda esa 78 sanitmaga 

teng bо‗lgan, qadimgi Rim kumush tangasining о‗ng tomonida, ya‘ni aversida ikki 

yuzli Yanus, reversida Yupiterning ot aravadagi tasviri berilgan. Miloddan avvalgi 

II  asrda  dinorda  aversida  Romning  portreti,  reversida  esa  Dioskurning  tasviri  aks 

etgan. 

Milodning I-II asrlarda tangalarning qiymati quyidagicha bо‗lgan: 

1oltin aureus (taxminan 8gr)- 25 kumush dinor 

1 kumush dinor (tax.4gr)- 4 kumush sestersiya 

---

1 kumush sestersiy (1gr) – 2 dupondiy latun 

1 dupondiy – 2 bronza ass 

Rimning  eng  mashhur  tangalaridan  biri  soliddir.  Solid  (lotincha  ―Solidus‖ 

sо‗zidan  olingan  bо‗lib,  ―qattiq‖  mustahkam  degan  ma‘noni  bildiradi)  Rim  oltin 

tangasi  hisoblanadi.  Solid  imperator  Konstantin  tomonidan  314  yilda  aureus 

о‗rniga  joriy  qilingan  tangadir.  G‗arbiy  Rimda  solid  324  yildan  boshlab  zarb 

qilinib, muomalaga kiritildi. Solidning og‗irligi 1,72 oltin funtga teng bо‗lib, 4,55 

grammni  tashkil  etgan.  Mana  shu  davrdan  boshlab  Rimning  pul  birligi  sifatida 

muomalada  bо‗lgan.  Keyinroq  esa  Vizantiya  imperiyasida  ham  asosiy  pul  birligi 

rolini о‗tagan. 

Soliddan  tashqari  uning  yarim  qiymatiga  ega  bо‗lgan  semisenslar  va  1,3 

qismini tashkil qiluvchi – triyenslar zarb qilinib, muomalaga kiritila boshladi. 

Imperator Konstantin (306-337) о‗tkazgan pul islohotidan keyin tanga pullar 

quyidagi qiymatga ega bо‗ldi. 

1 oltin solid (4,5 gr) – 2 semisa yoki 3 triyens 

1 oltin solid – 14 kumush miliariy 

1 kumush miliariy (4,5 gr)- 1,7 kumush silivka 

14 miliariy – 24 silivka 

1 kumush miliariy – 33 mis nummiy 

1 mis nummiy – 5 mis dinor