3-мавзу. Бошқарув қарорлари Режа

3-мавзу. Бошқарув қарорлари


Режа:

1. Бошқарув қарорларининг моҳияти ва уларга қўйиладиган талаблар.

2. Бошқарув қарорлари тавсифи.
3. Қарорни ишлаб чиқиш ва уни қабул қилиш.
4. Қарорларнинг ижросини уюштириш ва уларнинг бажарилишини назорат қилиш.


Мавзудаги муаммолар:

1. 
   Бошқарув қарорлар қандай бўлиши керак.
   
2. 
   Бошқарув қарорларининг қабул қилиш тамойилларига қўйиладиган талаблар.
   

1. Бошқарув қарорларининг моҳияти ва уларга қуйиладиган талаблар


Қарор- бу бажарилиши мумкин бўлган ишнинг аниқ бир йўлини танлабб олишдир. Бошқача қилиб айтганда, қарор-бу у ёки бу йўлни танлаб олишда бир тқхтамга келиш ёки қандай бўлмасин бир фикрга келишдир. Бундай қарорларни ҳар биримиз бир кунда қнлаб-юзлаб, бир умр давомида эса минг-минглабини қабул қиламиз. Масалан, кимки жовонидаги қайси бир кийимни танлаб кийиш, тамомномадан қайси бир турдаги овқатни танлаш, манзилга етиб олишда қайси бир турдаги транспортни танлаш, қайси бир касбни танлаш ва ҳ.к. Бундай мисолларни кўплаб келтириш мумкин.
Қарор қабул қилиш зарурияти мавжуд ҳолатининг, бўлиши лозим бўлган ҳолат билан мос тушмаслиги натижасида юзага келади. Масалан, давлат томонидан қатъий белгилаб қуйилган нарх бозор иқтисодиёти шароитида ўз функциясини бажараолмайди. Шу сабабли нархларни эркинлаштиришга қарор қилинади.
Қарор қабул қилиш имконияти бир неча муқобил (алтернатива) пайдо бўлганда вужудга келади ва раҳбар улардан бирини, энг мақбулини танлайди. Қарорнинг энг самарали вариантини топиш учун раҳбар "етти ўлчаб бир кес" тамойилига риоя қилиш лозим. Пухта қйлаб иш олиб бормаслик қанчалик қимматга тушишини қуйидаги мисолдан кўриш мумкин.
Тошкент- Жиззах катта йўлини қайта созлаш учун бир неча марта қарор қабул қилинган ва давлатнинг юз минглаб сқм маблағи беҳуда сарфланган. Илгари йўлнинг ўртасида бордюрли ажратиш поласаси бор эди. Шундан кейин маълум масофада бордюрларни олиб ташлашга ва асфалтлашга қарор қабул қилнди, бунга юз минглаб маблағ сарфланди. Бир қанча вақт ўтгандан кейин бордюрлар қайта тикланиб йўл иккига ажратилди ва бу ишга яна юз минглаб пул сарф бўлди. Яна бир оз ўтгач, ўйлама-нетмай йўл ўртасини бузиб, бир неча қнлаб километрмасофада баландлиги бир меторли бетон девф ўрнатилди. Унга ҳам юз минглаб маблағ сарфланди. Шундай қилиб, асосланмагн бу қарорлар халқ хўжалигига миллионлаб зарар келтирган
Қабул қилинган қарор режа, топшириқ, буйруқ, фармон ва фармойишлар орқали юридик кучга киритилади ва амалга оширилади. Шу нуўтаи назардан қарор- бу бутун бошқарув биносининг пойдевори ҳисобланади.
Қарорлар қабул қилиш менежернинг фирки-зикирини доим банд қилиб турадиган ташвишдир. Менежер жуда хилма-хил масалалар юзасидан-ишлаб чиқариш ва кадрларга оид, ташкилий ва хўжалик масалалари юзасидан бир қатор қарорлар қабул қилади. Баъзи ҳаолларда у бу ишни ўзи якка бошчилик билан, бошқа ҳолларда ўз ёрдамчилари билан, яна учинчи ҳолларда экспертлар ва жамоатчиликни жалб, қилиб туриб уддалайди. Бошқурувга оид ҳар қандай қарор самарли бўлсагина, ана шу ҳолдагина у мақсадга мувофиқ деб ҳисобланади.
Шундай қилиб:
Бозор иқтисодиёти шароитида раҳбарлар қабул қиладиган қарорларнинг аҳамияти тобора ортиб бормоқда. Иқтисодчиларнинг фиркига кўра, цех (бўлим) бошлиғи қабул қиладиган битта оқилона қарор тахминан бир ишчининг беш-олти ойлик меҳнатига фойда келтирар экан. Оқилона қарорни қабул қилиш бир неча омилларга боғлиқ. Улардан асосийлари қуйидагилардир:
*қарор қабул қилиш жараёнида ахбротнинг тқлалиги ва унинг сифати;
*қарор қабул қилувчи раҳбарнинг шахсий сифати;
*қарор қабул қилашда ташкилий масалаларнинг оқилона ечилиши даражаси (масалан, қарор қабул қилишда мутахассиларни жалб этиш, қарор қабул қилиш тизимининг такомиллик даражси, уларни ижрочиларга етказиш, назорат қилиш ва бажарилиш даражси ва ҳоказо).
Қарорни тўғри танлаш учун муайян тамойилларга таяниш ва қарорларга бўлган талабаларни ҳисобга олиш, аниқ қарор қабул қилиш мақсадини бутун халқ хўжалигини мақсадига мувофиқлаштириш меҳнат жамоаси манфаат-ларининг жамият манфаатлари билан мос келишини олдиндан белгилаш, меҳнат ва моддий ресурслардан тежамли фойдаланиш, техникавий, иқтисодий ва социал ривожланиш тенденцияларини ҳисобга олиш зарур.
Қайд қилинганларни умумийлаштириб айтганда бошқарув қарорлари қуйилаги талабларга жавоб бериши керак (6.1-жадвал)
6.1-жадвал.