3-mavzu. Avtomobil yoqilg’ilari

 
4-jadval. 
YOqilg’ilardagi kislorodli birikmalarning guruhli kimyoviy tarkibi 
YOqilg’i 
Kislorodli birikmalarning sinflari % nisb. 
spirtlar 
kislotalar 
ketonlar murakkab 
efirlar 
oksidlangan 
oltingugurtli 
birikmalar 
Reaktiv 
yoqilg’ilar 
TS-1 
T -1 
T-7* 
44-55 
45-47 
38-78 
1,5-2 
1-2 
4-4,5 
17-18 
30-34 
23-28 
7-8 
4-6 
25-33 
32-35 
10-11 
25-33 
Dizel 
yoqilg’ilar 
YOzgi 
(YO) 
Qishgi (Q) 
60-61 
33-35 
0,5-1 
0,5-1 
1,5-2 
11-12 
3-4 
8-9 
50-55 
42-43 
*Gidrotozalangan yoqilg’i TS-1 

---

31 
Kislorodli birikmalarning asosiy qismini spirtlar va oksidlangan oltingugurtli 
birikmalar tashkil qiladi. Gidrotozalangan yoqilg’i (T-7) ko’p miqdorda kislorodli 
birikmalarni saqlaydi, chunki tabiiy oksidlanish ingibitorlari yo’qligi sababli 
tezlashgan oksidlanishga uchraydi. Oltingugurtli neftdan olingan TS-1 yoqilg’isi va 
dizel yoqilg’ilar ko’p miqdorda spirt va oksidlangan oltingugurtli birikmalarni 
saqlaydi, bu esa oksidlanish jarayonlarini ingibitorlash mexanizmi bilan bog’liq 
(gidroperoksidlarni sulfidlar bilan parchalab spirtlarni xosil qilish). YOqilg’ilarning 
oksidlanish maxsulotlarida fenollarning miqdori odatda 8-10 % ni tashkil qiladi, 
ularni kislotalar bilan aralashmasidan ajralib chiqarish ancha qiyinchiliklarni 
tug’diradi. Kislota va fenollar dvigatelning yoqilg’i sistemasi detallarining 
korroziyasini keltirib chiqarishi mumkin. Gidrotozalashda kislorodli birikmalar 
deyarli to’liq yoqilg’idan chiqarib yuboriladi.
YOqilg’ilarni saqlash, tashish va ishlatishda ularda 3-10 g/m gacha va undan 
ortiq ifloslantiradi (noorganik qo’shimchalar) to’planadi. Bu kremniy va alyuminiy 
oksidlari (chang), temir (korroziyalanish maxsulotlari), natriy, kalsiy, magniy va 
boshqa element oksidlaridir.