3-Ma’ruza: Shahar transporti turlari. Reja

3.1-rasm. Elektr ta’minoti sxemalari a – tramvay ; b – trolleybus.

• 
  3.1-rasm. Elektr ta’minoti sxemalari a – tramvay ; b – trolleybus.
  
• 
  Energotizimning tuman podstantsiyalaridan (1) uch fazali o’zgaruvchan tok elektr energiyasi (kuchlanishi 10 yoki 6 kV) kabel liniyalari (2) bo’yicha o’zgartiruvchi agregatlarga ega (3) bo’lgan tortuvchi podstantsiyalarga tushadi. Tortuvchi podstantsiyalarning asosiy vazifasi – o’zgaruvchan tok energiyasi 10 (6) kV ni kuchlanishi 600 V bo’lgan doimiy tok energiyasiga aylantirishdan iboratdir. Shu bois, tortuvchi podstantsiyalarda qayta o’zgartiruvchi agregatlar o’rnatiladi. Bu agregatlar elektr energiyasini kuchayishini pasaytiradigan transformatorlardan va to’g’rilagich (vыpryamitel’)lardan iborat bo’lib, o’zgaruvchan tokni doimiy tokka aylantirib beradilar.
  

Tramvay va trolleybus harakatini tashkil etishda maxsus binolarda joylashtirilgan tortuvchi podstantsiyalar statsionar (qo’zg’almaydigan) holatda bo’ladi. Demak, tortuvchi podstantsiyalardan tramvay va trolleybuslarga doimiy tokni keltirishda elektr zanjiri berk bo’lishi uchun harakatdagi tramvay va trolleybuslarga ham musbat, ham manfiy simlar keltirilishi talab etiladi.

• 
  Tramvay va trolleybus harakatini tashkil etishda maxsus binolarda joylashtirilgan tortuvchi podstantsiyalar statsionar (qo’zg’almaydigan) holatda bo’ladi. Demak, tortuvchi podstantsiyalardan tramvay va trolleybuslarga doimiy tokni keltirishda elektr zanjiri berk bo’lishi uchun harakatdagi tramvay va trolleybuslarga ham musbat, ham manfiy simlar keltirilishi talab etiladi.
  
• 
  Tramvayda tortuvchi podstantsiyalarning o’zgartiruvchi agregatlarini musbat chiqadigan simlari doimiy tokning ijobiy iste’molchi liniyalari orqali (4) kontakt simiga ulanadi (5) va u tramvay trassasining tepasiga osiladi. O’zgartiruvchi agregatlari salbiy simlarining tashqariga chiqish simi doimiy tok iste’molchi liniyalari orqali (6) tramvay rel’slariga ulanadi (7) va bular elektr o’tkazgichlarini olib keluvchi sifatida qo’llaniladi. Sim bilan bo’lgan kontaktni maxsus tok qabul qiluvchi – tramvayning tomida joylashgan pantograf amalga oshiradi. Harakat paytida pantografni kontakt plastinasi vertikal prujina ta’siri ostida kontakt simga yopishadi. Trolleybus liniyasida ikkita kontakt sim osishadi, ularning biri musbat (5) va elektr simni tashqariga chiqqan musbat o’zgartiruvchisi bilan bog’laydi. Boshqa sim salbiydir (8), u o’z navbatida tortuvchi podstantsiyaning tashqariga chiqqan manfiy o’zgartiruvchilari bilan bog’lanadi.
  
• 
  Trolleybuslarda shtanga ko’rinishida bo’lgan tok qabul qiluvchilar qo’llaniladi, ularni uchida maxsus ponalar o’rnatilagan. Ular sim bilan elektr kontaktini amalga oshiradi.