3 ma’ruza mavzu: To’g’ri sterjenning tekis egilishi. Reja

1. To’g’ri to’rtburchak. To’g’ri to’rtburchak asosi b va balandligi h bo’lsin, qarshilik momentini uning markaziy o’qi ox ga nisbatan hisoblaymiz.
To’g’ri to’rtburchakning markaziy o’qiga nisbatan olingan inertsiya momenti bizga ma’lum bo’lgan formula bilan aniqlanadi.
esa to’g’ri to’rtburchak holida ga teng bo’ladi.
Demak, formulaga asosan:

bo’ladi. Demak,
va . (3.7)
2. Kvadrat. Kvadrat tomonlari teng bo’lgan to’g’ri to’rtburchak bo’lgani uchun v=h=a bo’ladi. bu qiymatlarni (3.10) formulaga qo’ysak,
(3.8)
bo’ladi.
3. Doira. Yuqorida ko’rib o’tilganlardan ma’lumki, doiraning ekvatorial inertsiya momenti ga teng. esa doira radiusi ga teng bo’ladi. SHunday qilib doiraning ekvatorial qarshilik momentini (3.5) formulaga asosan shunday yozamiz:
(3.9)


4. Xalqa. Xalqaning tashqi va ichki diametrlari tegishlicha D va d bo’lsin, u holda (3.5) formulaga asosan:

(3.10)

bunda ga teng.

4. 
   Po’latdan yasalgan prokat buyumlar (qo’shtavr, shveller va boshqalar) uchun qarshilik momentlarining qiymatlari GOST jadvallarida berilgan.
   

3.4. Balkalarni normal kuchlanishlar bo’yicha
mustahkamlikka hisoblash
Balka mustahkam bo’lishi uchun uning xavfli kesimida hosil bo’luvchi maksimal normal kuchlanishlar balka materiali uchun ruxsat etilgan kuchlanishdan ortib ketmasligi kerak.


3.4 - shakl
Agar balka cho’zilish va siqilish uchun bir xilda qarshilik ko’rsatuvchi materiallardan yasalgan va kesim shakli neytral o’qqa nisbatan simmetrik (18.1 - shakl, a dagi kabi)bo’lsa, balkaning mustahkamlik sharti (18.6) formula asosida bunday yoziladi:
(3.11)
bunda - balka xavfli kesimidagi eguvchi moment; [] - balka materiali uchun ruxsat etilgan kuchlanish.
Agar balka materiali cho’zilish va siqilish uchun har xil qarshilik ko’rsatadigan, chunonchi, mo’rt materiallardan yasalgan bo’lsa va kesim shakli neytral o’qqa nisbatan nosimmetrik bo’lsa (3.4 - shakl, b), balka cho’ziluvchi va siqiluvchi zonalar uchun alohida - alohida tekshirilishi kerak:
(3.12)
bunda _ch - cho’zilishdagi normal kuchlanish; _s - siqilishdagi normal kuchlanish.
(3.12) formulada keltirilgan qarshilik momentlari quyidagi formulalar yordamida aniqlanadi (3.4 - shakl,b):
va
Balkaning mustahkamlik sharti (3.4) ga muvofiq, quyidagi uch xil masala hal qilinishi mumkin:
1. Agar balkaga qo’yilgan kuchlar va balkaning ko’ndalang kesim o’lchamlari ma’lum bo’lsa, xavfli kesimlarning eng katta kuchlanishlari topilib, balkaning mustahkamligi tekshiriladi:
(3.13)
Bu kuchlanishlar balka materiali uchun ruxsat etilgan kuchlanishdan 5% gina farq qilishi mumkin, aks holda balkaning mustahkamligi yoki materialning tejalishi ta’minlanmay qoladi.
2. Agar balka materiali va ko’ndalang kesim o’lchamlari ma’lum bo’lsa, balka ko’tara oladigan kuchni topish mumkin bo’ladi. (3.11) formula asosida ni hisoblash kerak:
(3.14)
Xavfli kesimning eguvchi momenti ni balkaga qo’yilgan kuchlar bilan boьlab, qo’yilishi mumkin bo’lgan tashqi kuchlar aniqlanadi.
3. Agar balka materiali va unga qo’yilgan kuchlar ma’lum bo’lsa, balkaning mustahkamligini ta’minlovchi ko’ndalang kesimni tanlash va uning o’lchamlarini topish uchun (3.11) formuladan zarur qarshilik momentini aniqlash kerak:
(3.15)

Topilgan qarshilik momenti bo’yicha kesimning shakliga qarab, yuqoridagi formulaga shu shakl qarshilik momentining geometrik ifodasi qo’yiladi va undan kerakli o’lchamlar aniqlanadi. Agar balka prokat po’latdan yasalgan bo’lsa (3.15) formuladan hosil bo’lgan qarshilik momenti W_x ning qiymatiga ko’ra balkaning ko’ndalang kesim o’lchamlari GOST jadvalidan olinadi (qo’shtavr, shveller va boshqalar).