3-ma`ruza mavzu: aylanma harakaт kinematikasi

Qo`zg`almas o`q atrofida aylanma harakat qiladigan jism berilgan bo`lsin. Shu jismga F kuch qo`yilgan bo`lsa, kuch momenti M=I =/t bo`lgani uchun u holda Mt= I=(I) yoki
Mt=(I)
bunda MΔt qattiq jismga ta’sir qilayotgan kuchlar momentining impulsi deyiladi. I=L qo`zg`almas o`q atrofida aylanayotgan qattiq jismning impuls momenti deyiladi.
Mt=L yoki Mdt=dL
Ma’lumki biror o`q atrofida aylanayotgan qattiq jism uchun dinamikasining asosiy qonuni
bu yerda L=I agar tashqi kuchlar momenti M nolga teng bo`lsa u holda



L=const , I= const (2) ya’ni impuls momenti o`zgarmas bo`ladi (2) ga asosan berilgan tizimning inersiya momenti necha marta ortsa burchak tezligi ham shuncha kamayadi yoki aksincha. Bu impuls momentining saqlanish qonuni deyiladi.

ILGARILANMA HARAKAT DINAMIKASI
Reja.

1. 
   Noinersial sanoq tizimi
   
2. 
   Mexanik energiyani saqlanish qonuni.
   
3. 
   Qattiq jismlarning urilishi.
   
4. 
   Absolyut noelastik urilish.
   
5. 
   Absolyut elastik urilish.
   

Тayanch so`z va iboralar:
Kinetik, potensial, Konservativ, nokonservativ, energiya dissipatsiyasi, markaziy urilish, elastik, noelastik, tiklanish koeffitsiyenti, deformatsiya.
1.Noinersial sanoq tizimi
Inersial sanoq tizimlariga nisbatan tezlanish bilan harakatlanayotgan sanoq tizimlari noinersial sanoq tizimlaridir.
Jism aylanuvchi sanoq tizimida harakatlanayotgan holda unga markazdan ko`chma inersiya kuchidan tashqari inersion tabiatli yana bir kuch ta’sir etadi. Bu kuchni uni nazariy usulda kashf etgan fransuz fizigi Koriolis nomi bilan Koriolis inersiya kuchi deb yuritiladi.


2.Mexanik energiyaning saqlanish qonuni.
Bajaradigan ishi bosib o`tadigan yo`lining shakliga bo`liq bo`lmagan kuchlarga konservativ kuchlar deyiladi.Masalan, og`irlik kuchi,elastiklik kuchi konservativ kuchlarga misol bo`ladi.
Bajaradigan ishi bosib o`tadigan yo`lining shakliga bo`liq bo`lgan kuchlarga nokonservativ kuchlar deyiladi.Masalan, ishqalanish kuchi nokonservativ kuchga misol bo`ladi.
Agar moddiy nuqtaga faqat konservativ kuchlar ta`sir etsa,bu kuchlarning elementar yo`lda bajargan ishi moddiy nuqta potensial energiyasining kamayishiga teng, y`ani