3. маъруза матни 1-боб. Давлат ва ҳуқуқ назариясининг предмети ва унинг ўзига хос хусусиятлари

8-БОБ. Давлат механизмини амалга ошириш.
Ўзбекистон тажрибаси

8.1. Давлат механизмини амалга ошириш ва давлат органлари фаолияти тамойиллари....

8.2. Ўзбекистонда давлат механизмига тааллуқли конституциявий-ҳуқуқий тамойиллар....
8.3.Ўзбекистонда давлат механизмини амалга ошириш соҳасида ислоҳатлар....
8.1. Давлат механизмини амалга ошириш ва давлат органлари фаолияти тамойиллари....

Давлат механизми (аппарати) нинг ташкил этилиши ва давлат органлари фаолият юритиши муайян раҳбарий ғоялар, қоидалар, яъни принцип- лар асосида амалга оширилади. Давлат механизмининг принцип- лари уларнинг тўғри фаолият юритишида йўлланма берувчи вазифани ўтайди. Шунингдек, мазкур принциплар давлат аппара- тининг ҳаракат доираси ва мезонини белгилаб беради.

Давлат механизми фаолияти ва уни ташкил этишнинг асосий принциплари:
Ҳокимият ваколатларининг тақсимланиши принципи. Қонун чиқарувчи, ижро этувчи ва суд ҳокимияти – давлат ҳоки- миятининг уч асосий тармоғидир.
Давлат механизмини қуриш муайян объектив тамойиллар асосида амалга ошади, бу эса жамиятни давлат томонидан идора этишнинг самарадорлигини таъминлаш кафолати ҳисобланади. Қонун чиқариш ва ижро этиш ваколатлари айни бир шахс қўлида ёки айни бир идора ихтиёрида жамланган бўлса, эркинлик мавжуд бўлмайди, зеро, монарх ёки сенат нотўғри қонунлар қабул қилиши ва улардан жоҳилларча фойдаланишимумкин.
Ҳокимиятлар тақсимланишининг юридик маъноси буюк француз маърифатпарвари Ш.Л.Монтескьенинг “Қонунлар рухи ҳақида” асарида шундай изоҳланган: адолатли қурилган давлатда ҳокимият ягона эмас, балки аксинча бир бирига тобе бўлмаган учта ҳокимият: қонун чиқарувчи, ижро этувчи ва суд ҳокимияти мавжуд бўлиши шарт. Уларнинг ҳар қандай кўринишда бирон- бир орган ёки шахс қўлида мужассамланиши умумий манфаат- ларга путур етказади, суиистеъмолликларга олиб келади ва шахс- нинг сиёсий эркинлиги билан асло келишмайди. Қонун чиқарув- чи ва ижро этувчи ҳокимиятларнинг бир қўлда бирлаштирилиши қонуннинг устун бўлишига зарар етказади, борди-ю, судьялар фақат судлов билан машғул бўлмай, қонун яратиш иши билан шуғуллансалар, у ҳолда инсонлар ҳаёти ноҳақлик қурбонига айланиши мумкин¹.
Ҳокимиятлар тақсимланиши уч жиҳат ёки уч даражада:
функционал, институциявий ва шахсий даражада намоён бўлади.