3. Lokal kompyuter tarmog’ida ishlashning afzalligi

4. LOKAL KOMPYUTER TARMOG’Ini tashkil etishning xususiyatlari va ularning funksional guruxlari.
Xar kanday kompyuter tarmogining asosiy vazifasi foydalanuvchiga axborot va xisoblash resurslarini takdim etishdir. Shu nuktai nazardan lokal xisoblash tarmogini serverlar va ishchi stanstiyalar majmui deb karash mumkin.

Server - tarmokka ulangan va undan foydalanuvchilarga ma’lum xizmatlar kursatuvchi kompyuter.

Serverlar ma’lumotlarni saklashi, ma’lumotlar bazasini boshkarishi, masalalarni masofadan kayta ishlashi, masalalarni bosib chikarishi va boshka bir kator vazifalarni bajarishi mumkin.
Ishchi stanstiya - tarmokka ulangan shaxsiy kompyuter, foydalanuvchi shu orkali axborot resurslariga kirib boradi.
Tarmokning ishchi stanstiyasi xam tarmok, xam lokal rejimida ishlaydi. U shaxsiy operastion tizim (MS-DOS, Windows va xokazo) bilan ta’minlangan amaliy vazifalarni xal etish uchun foydalanuvchini barcha zarur vositalar bilan ta’minlaydi. Server turlaridan biri - fayl-serverga (File Server) aloxida e’tibor berish kerak.
Fayl-server tarmokdan foydalanuvchilarning ma’lumotlarini saklaydi va ularning ushbu ma’lumotlarga kirishini ta’minlaydi. Bu kompyuter katta xajmdagi tezkor xotiraga, katta xajmdagi kattik diskka ega.
U maxsus operastion tizim boshkaruvi ostida ishlaydi.
Fayl-server kuyidagi vazifalarni bajaradi: ma’lumotlarni saklash, ma’lumotlarni arxivlash, ma’lumotlar uzgarishini sinxronlash, ma’lumotlarni uzatish.
Kupgina vazifalarni bajarishda bitta fayl-serverdan foydalanish kamlik kiladi. Bu paytda tarmokka bir kancha fayl-serverlar kushilishi mumkin.
Tarmokdagi qurilmalarning uzaro aloqasini boshqarish

Axborot tizimlari kompyuter tarmoklari bazasida yaratilgan, u kuyidagi vazifalar echimini xal etadi: ma’lumotlarni saklash, kayta ishlash, foydalanuvchining ularga kirishini ta’minlash va ma’lumotlarni kayta ishlash natijasini uzatish.

Markazlashgan kayta ishlash tizimida bu vazifalarni markaziy EXM (Mainframe, Host) bajaradi. Kompyuter tarmoklari ma’lumotlarni kayta taksimlab, kayta ishlashni amalga oshiradi. Bu xolatda ma’lumotlarni kayta ishlash ikki ob’ekt: mijoz va server urtasida taksimlanadi.
Mijoz (klient) - vazifa, ishchi stanstiya yoki kompyuter tarmogidan foydalanuvchi.
Mijoz ma’lumotlarni kayta ishlash jarayonida kiyin ishlarni bajarishi, faylni ukishi, ma’lumotlar bazasida axborot izlash uchun serverga surov junatishi mumkin.
Ilgaritdan belgilangan server mijozdan tushgan surovni bajaradi. Server xamma foydalanadigan ma’lumotlarni saklaydi ushbu ma’lumotlarga kirishni tashkil etadi va mijozga ma’lumotlarni beradi.
Mijoz olingan ma’lumotlarni kayta ishlaydi va kayta ishlangan natijalarni foydalanuvchiga kulay kurinishda takdim etadi. Bunday tizimlar uchun mijoz-server yoki mijoz-server arxitekturasi atamasi kabul kilingan.
Mijoz-server arxitekturasidan bir darajali lokal xisoblash tarmogida, shuningdek ajratilgan serverli tarmokda foydalanish mumkin.

Bir darajali tarmok. Bunday tarmokda ishchi stanstiyalar uzaro ta’sirini boshkarishning yagona markazi yuk va ma’lumotlarni saklash uchun yagona kurilma mavjud emas.

Tarmok operastion tizimi barcha ishchi stanstiyalar buyicha tarkalgan. Xar bir tarmok stanstiyasi xam mijoz, xam server vazifasini bajarishi mumkin. U boshka ishchi stanstiyalaridan olingan surovlarga xizmat kursatishi va uz surovlarini tarmokka junatishi mumkin. Bir darajali tarmokning afzalligi: narxi arzon va uta ishonchli.
Bir darajali tarmokning kamchiligi:

• 
  Tarmok ish samaradorligining stanstiyalar soniga boglikligi;
  
• 
  tarmokni boshkarish murakkabligi;
  
• 
  axborotni ximoyalash kiyinligi;
  
• 
  stanstiyalar dasturiy ta’minotini yangilash va uzgartirishning kiyinligi.
  

Bu xildagi tarmoklar LAN tastic, NetWare Lite tarmok operastion tizim bazasida keng kullaniladi.

Ajratilgan serverli tarmok. Ajratilgan serverli tarmokda kompyuterlardan biri barcha ishchi stanstiyalar uchun muljallangan ma’lumotlarni saklash, ishchi stanstiyalar urtasidagi uzaro alokani boshkarish va boshka bir kator vazifalarni bajaradi. Bunday kompyuter odatda tarmok serveri deb yuritiladi. Unga tarmok operastion tizimi urnatiladi, yana unga barcha taksimlanadigan tashki kurilma - kattik disklar, printerlar va modemlar ulanadi.

Ishchi stanstiyalar urtasidagi uzaro ta’sir odatda server orkali amalga oshiriladi. Markaziy kurilma rolini server bajaradi. Markazlashtirilgan boshkaruv tarmoklarida ishchi stanstiyalar urtasida axborot almashuv imkoniyati mavjud. Buning uchun Netlink dasturidan foydalanish mumkin.
Ajratilgan serverli tarmokning afzalligi:

• 
  Axborotni ximoyalashning ishonchli tizimi;
  
• 
  tezkor xarakat;
  
• 
  ishchi stanstiyalar sonining cheklanmasligi;
  
• 
  birinchi darajali tarmokka nisbatan boshkaruvning oddiyligi.
  

Ajratilgan serverli tarmokning kamchiligi:

• 
  Server uchun bitta kompyuter ajratilishi tufayli narxining kimmatligi;
  
• 
  bir darajali (rang) tarmokka nisbatan kam moslashuvchanligi.
  

Ajratilgan serverli tarmoklar nisbatan keng tarkalgan kompyuter tarmogi xisoblanadi.
Lokal xisoblash tarmogining asosiy topologiyasi

Lokal xisoblash tarmogi tarkibiga kiruvchi xisoblash mashinalari xisoblash tarmogi tashkil etiladigan xududda eng tasodifiy xolatda joylashishi mumkin.

Lokal xisoblash tarmogi topologiyasi - bu tarmok uzellari birlashuvining urtacha geometrik sxemasi.

Xisoblash tarmoklari topologiyasi turlicha bulishi mumkin, lekin lokal xisoblash tarmogi uchun uchta tur umumiy xisoblanadi. Bular: aylanma, shinali va yulduzsimon turlardir. Ba’zan soddalashtirib aylana, shina, yulduz degan atamalar ishlatiladi. Birok bu atamalar topologiya turi tom ma’noda aylana, tugri chizikli yoki aynan yulduz shaklida degan fikrni bildirmaydi.

Xar kanday kompyuter tarmogini uzellar majmui sifatida kurishi mumkin.
Uzel - tarmokning uzatish vositasiga ulangan xar kanday kurilma.
Topologiya tarmok uzellarini ulash sistemasini urtalashtiradi. Masalan, ellips xam yopik egri, xam yopik sinik chizik aylanma topologiyaga, yopik bulmagan sinik chizik esa - shina topologiyaga mansub.
Aylana (doira) topologiya - tarmok uzellarining yopik egri (uzatish urtasidagi) kabel bilan birlashuvini xosil kiladi. Uzatish (peredatchik) va kabul kilish (priyomnik) urtasidagi xar bir oralik uzel yuborgan xabarni retranslyastiya kiladi. Kabul kiluvchi uzel fakat uziga yuborilgan ma’lumotnigina aniklaydi va kabul kiladi.

Aylana topologiya nisbatan kichikrok kenglikda shugullanuvchi tarmok uchun juda mos keladi. Unda markaziy uzel yukligi bois tarmokning ishonchliligini oshiradi. Axborotni retranslyastiya kilish uzatish vositasi sifatida xar kanday turdagi kabeldan foydalanish imkonini beradi. Bunday tarmok uzellari xizmat kursatish tartibining ketma-ketligi uning tezkorligini susaytiradi, uzellardan birining ishdan chikishi aylana butunligini buzadi va axborotni uzatish traktini saklash uchun choralar kurishni talab kiladi.
Shinali topologiya - eng oddiy turlardan biri. U uzatish vositasi sifatida koaksial kabeldan foydalanish bilan boglik. Ma’lumotlar tarmok uzatish uzelidan shina buyicha xar ikki tomonga tarkaladi. Oralik uzellar kelayotgan axborotlarni translyastiya kilmaydi. Axborot barcha uzellarga kelib tushadi, lekin kimga junatilgan bulsa, fakat ushagina kabul kila oladi. Xizmat kursatish tartibi parallel.
Bu xol shinali topologiya bilan LXTning tezkor xarakatini ta’minlaydi. Tarmokni kuchaytirish va konfigurastiyalash, shuningdek turli tizimlarga moslashtirish oson. Shinali topologiya tarmogi aloxida uzellarning buzilish extimolligiga chidamli. Ushbu turdagi topologiya tarmogi xozirchi kunda joriy etilgan. Shuni ta’kidlash lozimki, ularning kulami kichkina va bir tarmok doirasida turli xildagi kabeldan foydalanish imkonini beradi.
Yulduzsimon topologiya markaziy uzel konstepstiyasiga asoslanadi. Unga sirtki uzellar ulanadi. Xar bir sirtki (periferiya) uzel markaziy uzel bilan aloxida uz aloka tarmogiga ega. Barcha ma’lumotlar markaziy uzel orkali uzatiladi. Markaziy uzel tarmokdagi axborot okimini retranslyastiya kiladi va yulga soladi.
Yulduzsimon topologiya LXT uzellarining bir-biri bilan uzaro ta’sirini osonlashtiradi. Ayni paytda LXTning yulduzsimon topologiya bilan ishlash kobiliyati markaziy uzelga boglik. Mavjud xisoblash tarmoklarida nisbatan murakkab topologiyadan foydalanilishi mumkin.
U yoki bu topologiyani tanlash LOKAL KOMPYUTER TARMOG’Ini kullash soxasi, uning uzellari geografik joylashuvi va tarmok xajmi bilan belgilanadi.

Yulduzsimon topologiya

Har qanday kоmрyuter tarmоg’ini uzellar majmui sifatida ko’rish mumkin. Uzel– tarmоqning uzatish vоsitasiga ulangan har-qanday qurilma bo’lib, tороlоgiyasi esa tarmоq uzellarini ulash sxe-masini o’rtalashtiradi. U yoki bu tороlоgiyani tanlash MHT ni qo’llash sоhasi uning uzellari geоgrafik jоylashuvi va tarmоq hajmi bilan bel-gilanadi. Mahalliy tarmоqda keng tarqalgan ish varianti fayl-server kоnseрtsiyasidir. U markaziy, nisbatan kuchli tarmоq kоmрyuterining dasturiy ta’minоti оrqali amalga оshiriladi.