3 kurs 17. 26 gurux talabasi Yigitaliyev Baxodirning Yengil atletika va uni o‘qitish metodikasi «Yengil atletika bo‘limlari va ularning turkumlanishi.»

О‘ZBEKISTON RESPUBLIKASI OLIY VA О‘RTA MAXSUS TA’LIM VAZIRLIGI
Farg‘ona Davlat Universiteti
Jismoniy madaniyat fakulteti “Jismoniy madaniyat” yunalishi
3 kurs 17.26 gurux talabasi Yigitaliyev Baxodirning Yengil atletika va uni o‘qitish metodikasi
«Yengil atletika bo‘limlari va ularning turkumlanishi .»
mavzisidagi yozgan


Mustaqil ishi


Topshirdi: _______________ Qabul qildi:

Yengil atletika bo‘limlari va ularnig tirkimlanishi

Reja:
1.Yengil atletikani rivojlanish tarihi.

2.Yengil atletika bolimlari.
3Yengil atletika mashqlarining umumiy tasnifi.
1)Yengil atletika mashqlarining kelib chiqish tarixi juda qadimdan Odamlar yurish, yugurish sakrash va uloq￾tirishni tabiiy zarur harakatlar sifatida qadim zamonlardan beri meh￾natda va kundalik hayotda qo‘llab kelganlari m a’lum. Ammo ulaming

jismoniy tarbiya vositasi sifatida va sportning bir turi sifatida rasm

bo'lganiga qadar ko‘p ming-yillar o ‘tdi. Ibtidoiy jam oa tuzurni dav￾rida engil atletika mashqlari odaml-arning mehnat faoliyati bilan

bog‘liq edi. Ular insoniyat quldorlikjamiyatiga o‘ta boshlashiga yaqin

jism oniy tarbiyada m a’lum darajada mustaqil bo‘la boshladi. Eng boy

va uzoq umrli bunday sport to ‘rini topish qiyin. Yengil atletika tarixini

va o'tm ishini bilish bu engil atletikadir. Yurish, sakrash va uloqtirish

buning hammasi inson bilan birga tug'ishgandir. Birinchi o‘yin va

musobaqalar engil atletikadan boshlangan. Arxeologik qazilmalardan

ko‘rinib turibdiki, eramizdan oldin Osiyoda, Afrika, eski M isrda va

yaqin Sharqda hamda Uzoq sharq o‘Ikalaridagi mamlakatlarida yengil

atletika bilan shug‘ ullanganliklaridan so‘z boradi. Uning qizil yulduzi

qadimiy Gretsiya shaharlaridan yondi. Yurish, sakrash va uloqtirish

Gretsiyada anchagina rivoj topdi. Jismoniy mashqlarning boshqa

turlari qatori ular harbiy jism oniy tayyorgarlikda katta o ‘rin egalladi va

qabilalar hamda diniy bayramlarining muhim qismini tashkil etadigan

bo'ldi. Bunday tantanalarning eng ahamiyatlisi olimpia o'yinlari

hisoblanadi. Rivoyatlar, qissalar va boshqa madaniyat yodgorliklari,

o‘yin o'ziga xos jism oniy mashqlar ko‘p bo‘lganligidan dalolat

beradt. K o‘p manbalarda xalq turmushida tez yugurish, yugurib kelib

uzunlikka sakrash, tosh uloqtirish va uchkurash mavjud boigani

ko‘rsatiladi.

Gretsiya olimpia shaharchasi, Zevs xrami oldidagi stadionlar,

gimnastlar, polestri jism oniy tarbiya to‘garaklari o‘z ishini boshladi.

Usha davrdagi urush-yillari qabila-qabila bo‘lib urishadigan greklar

stadionlarda ippodromlarda kelib shug‘ullanib bir-birlari bilan

urushlari ham to'xtab qoldi.Birinchi Olimpiada o‘yini 776-yil, eramizdan oldin bo‘lib o‘tdi.

Uning dasturidan o‘rin olgan bir xil yugurish, ya’ni bir stadiy (192

m 27 sm) yugurish bo‘lib, bu yugurishni Greklar “Dromos” deb

ataganlar, 724-yil eramizdan oldingi XIV olimpiadasida ikki xil

yugurish (ikki aylanish) “diaulos” deb ataladi. Uning uzunligi esa

385 m gateng bo‘ladi. Start beruvchini “geroldom” deb atagan. Kim

oldin, signaldan oldin chiqib yugursa startyor qattiq jazolagan. XIV

Olimpiadasida uzoq masofalarga yugurishni “dolikos” (24 xil ay￾lanish) deb ataganlar. 708-yil eramizdan oldingi XVIII olimpiadada

besh kurash “Pentatlons” ya’ni u yugurish, otish va sakrashdan iborat

edi. Shunday qilib, qadimgi Gretsiyada engil atletikaning hamma

turlari keng qo‘llanila boshladi. Ularning tayyorgarlik ko‘rishlari

hozirgi zamondagidek 0|din va kuchli tayyorgarlik ko‘rar edilar. Start

berilib, qoidasi bo‘yicfra'jAagurar edilar. Har bir sportchi o‘z 3'0‘lkasi

orqali yugurar edilar. G ‘oliblami aniqlashda yarim final va final

yugurishlar bo‘lar edi. Uzunlikka sakrash ham olimpiada o‘yinlariga

kiritilgan. Greklar disk va kopeni 3 kg dan 5,5 kg gacha uloqtirar

edilar. Sparta shahrida jismoniy tarbiya bilan shug‘ullanadigan sparta

maktabi ochilgan u yerdam ashg‘ulotlarharbiycha о‘tar edi. Faqatgina

kuchli janglarni tarbiyalar edilar; Ular etti yoshdan shunday usullarda

tarbiyalab voyaga etkazar edilar. Afina shahrida boshqacha usulda

tarbiyalar edi. Bu yerda ilm va fan bilan birgalikda sport bir xil tus

olgan edi. 16 yoshdan gimnaziyalarda ko‘p vaqtlarini jismoniy tar￾biyaga ajratiladi. Bu esa ularni musobaqada aktiv qatnashganlari,

greklar kuchli sportchilar etishtirib berar edilar. Oxirgi asrlarda

eramizdan oldingi-yillarda sportchilarning “profistiona ” yo‘na.lishlar

ya’ni “gladiator” majburiy yugurishlarda odam o ‘ldirishga majbur qi￾lar edi.

Gretsiyada olimpia o'yinlarining to'xtab qolish sabablari quyida￾gicha, Rimliklar qo‘l ostiga o‘tib ketishi “kollonozmdir” 393-yil era￾mizdan oldin rim imperatori Feodesey 1 buyrug‘i bilan olimpiada

o‘yin bayrami qilindi. XVIII asrlarda yana engil atletika rivojlana

boshlaydi. Olimpia o ‘yinlariga qiziqish uyg‘ona boshladi. Greyiya

olimpiadasi haqida o‘z ta’ssurotlarini nemis olimlari, jismoniy tarbiya

ustozlari I.M.Gute-Muts (1759-1830)-yiIda va G.Fit (1785-1846)usullarda o‘z ta’ssurotlarini aytishdilar. Shavqatsiz eksplutatsiya bo‘sh

vaqt va kerakligiga moddiy sharoit bo'lmaganligi sababli xalqga

jismoniy mashqlarning taraqqiyot darajasiga ta’sir ko‘rsatadi. Shu

sabab o‘ita asr davrida ham ma vaqt xalq jism oniy mashqlar an’anaviy

o‘yin kulgilar harakterida bo‘lib, faqat bayram kunlari o‘tkazilar edi.

0 ‘rta asrlarda yugurish sakrash va uloqtirish dastlab jism oniy tarbiya

gimnastika sistemasiga kiritilar, kundalik hayotda qo‘ llanilar edi. Lekin

bu engil atletika sporti tashkil topishiga muhim ta’sir ko‘rsata olmadi.

Chunki gimnastika sistemasida bu mashqlarning asosiy bo‘lmay,

ikkinchi darajali edi. Xalqning bu mashqlar bilan shug‘ullanishi esa

mehnatkash, ammo imkoniyati chegaralangani uchun engil atletika

taraqq iyotiga to ‘ la ta’sir ko‘ rsata olmadi. Yugurish sakrash va uloqtirish

mustaqil jism oniy mashq sifatida va engil atletika sportining muhim

elementlari sifatida XIX asrning ikkinchi уarmida tashkil topa boshladi.

Bunga yoshlarning keng qatlamlari o'rtasida bunday mashqlarga

qiziqish o‘sganligi: burjuaziya ham o ‘z hukmronligini kuchaytirish

vositasi sifatida, jism oniy tarbiyaga ko'proq qiziqa boshlagani sabab

bo'Iadi. Burjuaziya kapitalistik korxonalari uchun jism oniy baquw at

ishchilarga va bosqinchilik armiyasi uchun soldatlarga muhtoj edi.

Bunga eski gimnastika sistemalar allaqachonlar to‘ la yordam berolmay

qolgan edi. Burjuaziya an’anaviy xalq o‘yin kulgilaridan olingan

atletik mashqlarga e ’tibor bera boshladi. Bular orasida takomillashish

jarayonida sportga yugurish, sakrash va uloqtirish tusini olib, engil

atletika sporti tarbiyaga kiradigan yugurish, sakrash va uloqtirish

mashqlari ham bor edi.

2)Yurish

Insonning joydan-joyga ko‘chishi oddiy usul bo‘lib, turli yoshdagi

kishilar uchun ajoyib jism oniy mashq hisoblanadi.

Uzoq va bir tekis yurganda tananing qariyb barcha mushaklari

ishlaydi, organizdagi yurak-qon tomir, nafas olish va boshqa tizimlari

faoliyati kuchayadi. Natijada, modda almashinuvi ortadi. Jismoniy

mashq sifatida oddiy yurish aw alo, sog1 lomlashtirish ahamiyatiga

ega.

Oddiy yurishdan tashqari boshqa xillari ham mavjud: sayohatda

yurish, safda yurish va sportcha yurish. Musobaqalarda yurishning

texnika jihatdan eng- qiyin, lekin eng foydali xili - sportcha yurish

qo‘llani!adi. Uning teZijgi oddiy yurishga nisbatan ikki marta ortiq.

Ammo, bunday yuqdriv'tezlikka erishish uchun sportcha yurish

texnikasi asoslarini o'rganib olishning o‘zigina kifoya qilib qolmay,

balki oddiy yurishga qaraganda anchagina jadal ish bajarish talab

qilinadi, ya’ni energiya sarflash ortadi. Shu sababdan sportcha yurish

sportchi organizmiga ijobiy tasir ko'rsatadi.

Yurish musobaqasida qatnashchilar qoidada belgilangan yurish

texnikasi xususiyatlariga rioya qilishlari kerak. Eng asosiysi bir lahza

bo'Isa ham ikkala oyoqning bir vaqtda yerdan uzilib qolishiga yo‘l

qo‘ymaslik lozim. Oyoqlardan birortasi erga tegmay turgan fursat sodir

bo‘lgudek bo‘lsa, sportchi yurishda yugurishga o‘tgan bo'ladi. Bu

qoidani buzgan sportchi hakamlar tomonidan musobaqadan chetlatiladi.

1.7. Yugurish

Yugurish joydan joyga ko‘chishning tabiiy usulidir. Bu jism oniy

mashqning keng tarqalgan turi bo‘lib ko‘pgina sport turlari (futbol,

basketbol, tennis va boshqalar) tarkibiga kiradi. Yugurishning juda

ko‘pgina xillari yengil atletika turlarining tarkibiy qismi hisoblanadi.

Yugurganda tanadagi mushak guruhlarining deyarli hammasi ishga

tushadi, yurak-qon tomir, nafas olish va boshqa tizimlar faoliyati

kuchayadi, modda almashinuvi ancha oshadi. Yugurish bilan

shug‘ullanish jarayonida kishi irodasi mustahkamlanadi. 0 ‘z kuchini

taqsimlay olish, to‘siqlar osha o‘ta bilish, ochiq joyda m o ijal ola

bilish qobiliyati hosil bo‘ladi.

Yugurish har tomonlama jism oniy rivojlanishning asosiy vositalari￾dan biridir.

Yengil atletikada yugurish quyidagi turlarga bo‘linadi.

1. Tekis yugurish; 2. Estafetali yugurish;

3. To‘siqlar osha yugurish; 4. Tabiiy sharoitda yugurish.

Tekis yugurish m a’lum m asofayoki vaqtbay tarzdayugurishyo‘lak￾chasidao‘tkaziladi. 400 m etrgavaundanqisqa masofaga yugurish. Har

bir yuguruvchi uchun alohida y o ‘lka ajratiladi. Belgilangan masofani

o‘tish uchun sarflanadigan vaqt sekundlarda aniqlanadi. Bir soatlik va

ikki soatlik yugurishda vaqt chegaralangan bo‘lib, natijada shu vaqt

ichida bosib o‘tilgan masofa metr hisobida aniqlanadi.

To'siqlar osha yugurishning ikki xili mavjud:

1) g'ovlar osha yugurish - bunda yo'lkadagi bir-biridan bir xil

uzoqlikda masofadagi muayyan joylarga qo‘yilgan bir tipdagi to‘siq￾lardan oshib 60 dan 400 metrgacha masofaga yuguriladi. Har qaysi

sportchi alohida-alohida yo‘lakdan yuguradi.

2) SOOOmetrgato'siqlarosha yugurish bunda yugurish yo'lakchasida

u yerga mustahkam o'rnatilgan to ‘ siqlar osha stadion sektoridan birida

kovlangan chuqurga to‘ldirilgan suvdan yuguriladi.

Estafetali yugurish, bunda komanda bo‘lib yuguriladi: komandada

yuguruvchifar qancha bo‘Isa ham shuncha etaplarga bo‘lingan bo‘ladi.

Estafetali yugurishdan maqsad - estafeta tayoqchasini bir-biriga

uzatib, uni mumkin qadar tez startdan marraga etkazib borishdir.

Bosqichlar oralig‘i bir xil bo'lishi mumkin.

Tabiiy sharoitda yugurish - bunda past - baland ochiq joylarda

(kross) yugurilsa, 15 km va undan ortiq masofalarga esa uzoq, yani

marafon yugurish masofasi 42 km 195 m.ga teng.

1.8. Sakrash

Sakrash to‘siqlardan o‘tishning tabiiy usuli bo‘lib, u qisqa vaqt

ichida asab -m u sh ak kuchiga maksimal zo‘r berish bilan tavsiflanadi.taqsimlay olish, to‘siqlar osha o‘ta bilish, ochiq joyda m o ijal ola

bilish qobiliyati hosil bo‘ladi.

Yugurish har tomonlama jism oniy rivojlanishning asosiy vositalari￾dan biridir.

Yengil atletikada yugurish quyidagi turlarga bo‘linadi.

1. Tekis yugurish; 2. Estafetali yugurish;

3. To‘siqlar osha yugurish; 4. Tabiiy sharoitda yugurish.

Tekis yugurish m a’lum m asofayoki vaqtbay tarzdayugurishyo‘lak￾chasidao‘tkaziladi. 400 m etrgavaundanqisqa masofaga yugurish. Har

bir yuguruvchi uchun alohida y o ‘lka ajratiladi. Belgilangan masofani

o‘tish uchun sarflanadigan vaqt sekundlarda aniqlanadi. Bir soatlik va

ikki soatlik yugurishda vaqt chegaralangan bo‘lib, natijada shu vaqt

ichida bosib o‘tilgan masofa metr hisobida aniqlanadi.

To'siqlar osha yugurishning ikki xili mavjud:

1) g'ovlar osha yugurish - bunda yo'lkadagi bir-biridan bir xil

uzoqlikda masofadagi muayyan joylarga qo‘yilgan bir tipdagi to‘siq￾lardan oshib 60 dan 400 metrgacha masofaga yuguriladi. Har qaysi

sportchi alohida-alohida yo‘lakdan yuguradi.

2) SOOOmetrgato'siqlarosha yugurish bunda yugurish yo'lakchasida

u yerga mustahkam o'rnatilgan to ‘ siqlar osha stadion sektoridan birida

kovlangan chuqurga to‘ldirilgan suvdan yuguriladi.

Estafetali yugurish, bunda komanda bo‘lib yuguriladi: komandada

yuguruvchifar qancha bo‘Isa ham shuncha etaplarga bo‘lingan bo‘ladi.

Estafetali yugurishdan maqsad - estafeta tayoqchasini bir-biriga

uzatib, uni mumkin qadar tez startdan marraga etkazib borishdir.

Bosqichlar oralig‘i bir xil bo'lishi mumkin.

Tabiiy sharoitda yugurish - bunda past - baland ochiq joylarda

(kross) yugurilsa, 15 km va undan ortiq masofalarga esa uzoq, yani

marafon yugurish masofasi 42 km 195 m.ga teng.

1.8. Sakrash

Sakrash to‘siqlardan o‘tishning tabiiy usuli bo‘lib, u qisqa vaqt

ichida asab -m u sh ak kuchiga maksimal zo‘r berish bilan tavsiflanadi.Sakrash ikki turga bo‘linadi:

1) Imkon boricha baJandroq sakrash maqsadida vertikal to ‘ siqlardan

o ‘tib balandlikka sakrash va langarcho‘p bilan sakrash.

2) Imkon boricha uzoqqa sakrash maqsadida gorizontal to‘siqlardan

o‘tib uzunlikka sakrash. Sakrashda erishilgan natijalar metr va

santimetrda aniqlandi. Sakrash turgan joydan va yugurib kelib ijro

etiladi. Uch hatlab sakrash langarcho‘p bilan sakrash musobaqalari

ayollar o‘rtasida o ‘tkazilmaydi. Bularni bajarish vaqtida hosil

bo‘ladigan qattiq zarblar ayollar ichki organizmini holatiga salbiy tasir

ko‘rsatishi mumkin.

\ 1.9. Uloqtirish

4

Uloqtirish maxsu^ %fiaryadni uzunlikka irg‘itish va uloqtirish

mashqlari. Ularning natijalari metr va santimetrlarda aniqlanadi.

Uloqtirish asab-mushak kuchlanishining qisqa vaqt ichida

maksimal bo‘lishi bilan tavsflanadi. Bunda qo‘l, elka kamari va tana

mushaklarigina emas, balki oyoq mushaklari ham faol qatnashadi.

Yengil atletika snaryadini uzoqqa uloqtirish uchun kuch tezlik

chaqqonlik yuqori darajada rivoj topgan bo‘Iishi zarur.

Yengil atletikada uloqtirishlar ijro usuliga qarab uch turga bo‘ linadi.

1. Bosh ortidan uloqtirish (nayza, granata).

2. Aylanib uloqtirish (disk, bosqon).

3. Itqitish (yadro).

Uloqtirish usullarining farqi snaryadlarning shakli va og‘irligiga

bog‘liqdir. Yengil o‘ng‘ay bo‘lgan snaryadlarni to‘g‘ridan yugurib

kelib bosh ortidan boshlab uzoqqa uloqtirish mumkin og'irroq

snaryadlarni aylanib uloqtirish o ‘ng‘ayroq hisoblanadi, maxsus

tutgichi bo‘lmagan og‘ir snaryad yadroni esa irg‘itish o ‘ng‘ayroqdir.

1.10. Ko‘pkurash

K o‘pkurash: yugurish, sakrash va uloqtirish ishining har xil turlarini

o ‘z ichiga oladi. K o‘pkurash tarkibidagi miqdoriga qarab nomlanadi:

to'rtkurash, beshkurash, oltikurash, sakkizkurash, o‘nkurash.

K o‘pkurashning asosiy turlari: erkaklar uchun o ‘nkurash va

ayollar uchun ettikurash va o‘spirinlar uchun beshkurash, oltikurash,

sakkizkurash. Musobaqalarni yengillashtirish uchun yengil atletikani

bunday turlaridan musobaqalar ikki kunda o‘tkaziladi. K o‘pkurashning

asosiy turlari: ko‘pkurash bo‘yicha shug‘ullanuvchilar oldiga juda

yuqori talablar qo'yiladi. Ular texnik jihatdan yuqori mahoratli bo‘-

lishdan tashqari, sprinterlardek tezkor, uloqtiruvchilardek kuchli,

o‘rta masofaga yuguruvchilardek chidamli bo‘lishlari kerak. K o‘p￾kurash programmasini to‘la bajarish esa umuman a ’lo darajada

chidamli bo‘lishni, yuqori darajada rivojlangan irodaviy fazilatlarni

talab qiladi. K o'pkurash bilan shug‘ullanish - yengil atletika bilan

endigina shug'ullanib boshlovchilar uchun har tomonlama jism oniy

rivoj topishning eng yaxshi yoMidir. K o‘pkurash bilan shug‘ullanish

sportchilar organizmiga har tomonlama tasir ko‘rsatish bilan yengil

atletikaning alohida turli maxsus mashqlarini qilish ham yaxshi zamin

yaratib beradi. K o‘pkurash natijasi sportchining ko‘pkurash tarkibidagi

har bir turda ko‘rsatilgan natijasi uchun olgan ochkolar yig‘ indisi bilan

belgilanadi. Buning uchun maxsus ochkolar jadvalidan foydalaniladi.

3)
Yengil atletika musobaqa mashqlari turli tumanligi bilan tavsiflanadi

va ularni bajarishning har—xil usullari hamda variantlari mavjud.

Yengil atletika mashqlarini aniq tasnifga tushirish uchun uni besh

bo‘limga bo‘lib (yurish, yugurish, sakrash, uloqtirish va ko'pkurash)

tavsiflash maqsadga m uvofiqdi. Ular o‘z navbatida turlarga, turning

xillariga hamda variantlar va masofalarga ajratiladi. Hozirgi vaqtda

yengil atletikaning 47 turi Olimpia o'yinlari dasturiga kiritilgan Yengil atletikaning Olimpia o‘yinlari dasturiga kiritilgan turlari

1-jadval

B o 'lim lar Turi O 'tkazilish joylari

Variantlar, usullar

va m asofalar

Erkaklar Avollar

Y U R ISH

Sportcha yurish O 'yingoh y o ‘lka!arida va

shosselarda 20, 50 ton. 20 km.

Q isqa m asofalarga

yugurish

O 'yingoh yo'lkalarida 100, 200, 400 m.

100, 200,

400 m.

O 'rta m asofalarga

yugurish

O 'yingoh yo'lkalarida 800, 1500 m 800. 1500 m

X

Vi

Uzoq va o'ta uzoq

m asofalarga yugurish O 'yingoh yo'lkalarida 5000 m,

10 000 m

5000 m,

10 000 m

a

Э

о

M arafon yugurish O 'yingoh yo'lkalarida va

shosselarda 42 195 m 42 195 m

Э

>

Sun’iy to'siqlardan

osha yugurish

O 'yingoh yo'lkalarida ilOm g ‘/o,

400 m g'/o

100 m g‘/'o,

400 m g‘/'o

Tabiiy sharoitlarda

yugurish

O 'yingoh yo'lkasida

to'siqlari osha yugurish 3000 m to'siqlar o/yu 3000 m to'siqlar o/yu

Estafetali yugurish O 'yingoh yo'lkalarida 4 x 1 0 0 m.

4x400 m

4x100 m,

4x400 mYugurib keiib

vertikal to'siqlardan

sakrash

Yugurib kelib balandlikka

sakrash

Yugurib kelib

balandlikka sakrash

X

сл


<

O 'yingoh sektorida Yugurib kelib balandlikka

L angarcho'p bilan sakrash

Yugurib kelib

bnlandlikka

Langarcho'p bilan

sakrash

NN


<

СЯ Yugurib kelib

Yugurib kelib Uzunlikka

sakrash,

Yugurib kehb

Uzunlikka sakrash.

gorizontal

to'siqlardan sakrash

O 'yingoh sektorida

Yugurib kelib U zunlikka

uch hatlab sakrash

Yugurib kelib

Uzunlikka uch hatlab

sakrash

СЛ

г з

Bosh ortidan boshlab

uloc|tirish O 'yingoh sektorida N ayza Nayza

и

Aylanib uloqtirish O 'yingoh sektorida

Bosqon uloqtirish. Bosqon uloqtirish,

O ' Disk uloqtirish Disk uloqtirish

Ilqitish O 'yingoh sektorida Yadro ltqitish Yadro itqitish

K O ‘P K U R A S H

O 'yingoh

y o'lkalarida va

sektorlarida

O 'yingoh sektorida

O 'nkurash (100 m,

uzunlikka sakrash, disk

uloqtirish, balandlikka

sakrash, 400 m yugurish,

110 m g '/o yugurish, yadro

itqitish. langarcho'p bilan

sakrash, nayza uloqtirish va

1500 m yugurish (2 kunda).

Ettikurash (100 m.

uzunlikka sakrash. disk

uloqtirish. balandlikka

sakrash, 100 m g7o,

yadro, nayza uloqtirish

va 800 m yugurish (2

kunda).Yuqorida keltirilgan jadvaldagi tasnifda bizning vatanimiz vaxorijiy

mamlakatlarda faqat ochiq havoda o'tkaziladigan musobaqalarga

kiritiladigan asosiy turlar berilgan, yopiq sport saroylarida esa

qisqartirilgan masofalarda musobaqalar tashkil qilinadi.

01im piao‘yinlari, JahonvaEvropabirinchiligigayengil atletikaning

ko‘p turlaridan faqat “klassik” turlari (1938-y.) kiritilgan.

l-sxema

Y E N G IL A T L E T IK A

. 1 ykNtNtl

V» tty rd 'J

ylffish ..

2 M okisim on

yu g u rish • v

5 K om pleks

estafetaler

K. Y ugurishning

ftjrlj xildagi

turlari

< K ross

yugurish

6 . 3 0 0 m etr -

yugurish

Й* 500 m etr

£UgUM9h

H. .600

u y t^ u r ijh

9. lODG m etr

y u jfu m h

10. 2000 raetr .

yu g u rish

1

-^ a b o sh q a la r

к

‘V ■

1. 100 m etr y u g arish

2. 2 0 0 m eic y u g u rish

). 400 m etr y u gurish

4 8 00 m etr y u g u rish

1500 m etr y u gurish

5 000 cie tr y u g u rish

10000 m eti y u g u rish

9 4x 100 m etr y u gurish

0, 4 x 4 0 0 m etr yu gurish

l(L ICO m etr g c v l a r u sh a

yu gurish

11. 400 m elt g ’o v lai o sh a

yugurisfi-. .

12. 4 2 Д 9 5 m e tr y u g u n sh

13. 3 0 0 0 m elt to ’siqlar o sh a

y u g u rish (stipil chess)

Ш 20000 m e tr sp o rtch a

yurish

1 5 .’ Y adro itqitish

16 . D isk u lo q tiu sh

17. M olot uloqtirish

38. N a y za uloqtirish

3 9. Ozunlifcka sakrash

20. O ch xatlab sakrash

21. B alan d lik k a sakrash

22. E an g a fc h o 'p b/n

b a la n d lik k a sakrash

23. E ttikurash

1. 100 metr yu gu rish

2. 2 0 0 rr.eU y u g u rish

3. 4 0 0 metr y u g u m b

4 8 0 0 m etr y u g u rish

5. 1SO0 m elr y u g u iish i i

6. 50 0 0 m tir y u g u n sh

7. 10000 m etr y u g u rish

8. 4 x 1 0 0 metr yu gu rish

9. 1 10 metr g ’ovJartsshj

y u g u rish

10. 4 0 0 m etr g ’oviar osha

yu gu rish

11. 4 x 4 0 0 m cti yu gu rish

12. 4 2 ;19 5 m etr y u g u rish

13. 200(50 raetr с й о $Гч1 ю р л ш _

14. 5 0 0 0 0 metr sportcfta yu rish <

15. Y a d ro itqitish

16. D is k uloqtirish

17. M o la l uloqiirish

18. N a yza u lo q lirish

19. l.'zuiifikka sakrash

20. 1 ch xatlab sakrash

21. Bajanidlikka sakrash

2 2 . Langar cho‘p bilan balandlikka sakrash

Xulosa
Yengil atletika bo‘limlari 5 bolimga bolinadi bular yurish, yugurish, sakrash, uloqtirish, kop kurashlardan iborat. Yengil atletika elementlari qadimda hayat uchun muhim bo‘lgan elemenlar hisoblanadi.Xulosam shuki yengil atletika o‘rganish va shug‘ullanish barcha uchun sog‘logi uchun va hayoti uchun juda foudali sport turi.

Foydalanilgan adabiyotlar.

1. 0 ‘zbekiston Respublikasining “Jismoniy tarbiya va sport to‘g‘risida”

Qonvmi. Т., Xalq so‘zi, 28-may 2000-yil.

2. “0 ‘zbekiston bolalar sportini rivojlantirish jamg‘armasini tuzish

to‘g‘risida” 0 ‘zbekiston Respublikasi Prezidentining Farmoni. Т., Xalq

so‘zi, 25-oktyabr 2002 y.

3. 0 ‘zbekiston Respublikasi “Ta’lim tog‘risidagi” Qonuni. Т., Xalq so‘zi,

1997-yil 29-avgust

4. 0 ‘zbekiston Respublikasi “Kadrlar tayyorlash milliy dasturi”. Т., Xalq

so‘zi, 1997-yil 29-avgust

5 Karimov LA «Sog‘lom avlod uchun» ordeni topshirish marosimida

so'zlagan nutqidan. Sport ro‘znomasi 1994-yil 6- 12-may 18-son

6. 0 ‘zbekiston Respublikasibirinchi Prezidenti Islom Karimovning 2010-

yil 25 fevral kuni Oqsaroyda 0 ‘zbekiston Bolalar sportini rivojlantirish

jamg‘armasi homiylik kengashining navbatdagi yig‘ilishida so‘zlagan

nutqi. 2010-yil 26-fevral.

7. 0 ‘zbekiston Respublikasi Vazirlar Mahkamasining “0 ‘zbekistonda

jismoniy tarbiya va sportni rivojlantirish chora-tadbirlari to‘g‘risida”gi

qarori. Т., Xalq so‘zi, 27-may 1999-y.