3. Ишлаб чиқаришни ташкил этишнинг асосий шакллари. Ишлаб чиқариш кучларини жойлаштиришнинг асосий омиллари

Ишлаб чиқаришнинг ҳудудий ихтисослашуви ва кооперасиялашуви қонунияти - бунда бирон бир ҳудуд ичида ихтисослашув ва корхоналар ўртасида энг такомиллашган ишлаб чиқариш алоқаларини ўрнатиш ҳамда уларнинг ташқи иқтисодий алоқалардаги кенг ҳамкорлиги кўзда тутилади.
Ҳудудларнинг комплекс ривожланиш қонунияти - бунда ҳудудларнинг (республика, вилоят, иқтисодий раён) мажмуали ривожланиши, хўжаликдаги мутаносиблик, ишлаб чиқариш корхоналарининг маҳаллий, табиий ва иқтисодий шароитга мос келиши, ихтисослашган тармоқлар инфратузилмаси, турли миқёсдаги шаҳарларнинг ривожланиши ҳамда табиий муҳитдан фойдаланиш ва ҳоказолар назарда тутилади.⁵

• 
  Айрим объектив қонуниятлар ва ишлаб чиқаришни жойлаштиришнинг вазифаларидан келиб чиқиб, қўйидаги умумий тамоилларни кўрсатиш мумкин:
  
• 
  ишлаб чиқаришни хомашё, ёқилғи, энергия ва маҳсулот истеъмоли худудларига яқинлаштириш;
  
• 
  табиий ресурсларни энг самарали турларини биринчи навбатда ўзлаштириш ва улардан мажмуали фойдаланиш;
  
• 
  мамлакат худудлари бўйича ишлаб чиқариш кучларини самарали жойлаштириш;
  
• 
  ишлаб чиқариш кучларини жойлаштиришда халқаро меҳнат тақсимоти афзалликларидан самарали фойдаланиш ва ҳаказолар.
  

Хўжалик тармоқлари маълум шарт-шароитлар ва омилларни ҳисобга олган ҳолда жойлаштирилади ва худудий ташкил этилади. Ишлаб чиқариш тармоқларини жойлаштиришда хом ашё, ёқилғи, электр-енергия, сув, иқлим, меҳнат ресурслари, истеъмол ва транспорт, иқтисодий географик ўрин каби омиллар эътиборга олинади. Шунингдек, кейинги даврда экологик, илмий техник тараққиёт ва бозор иқтисодиёти омилларининг ҳам бу борадаги аҳамияти ортиб бормоқда.

• 
  Хом ашё омили -- маълумки, моддийишлаб чиқариш хом-ашё асосида ривожланади ва айрим маҳсулотлар ишлаб чиқариш учун хом ашё бошқаларига қараганда кўпроқ сарфланади.
  
• 
  Ёқилғи омили -иссиқлик электр стантсиялари қора металлургия саноатининг дастлабки босқичини (чўян эритиш) жойлаштиришда асосий аҳамиятга эга.
  
•